ભારતના ઉત્તર-પૂર્વમાં આવેલું મણિપુર તેની પ્રાકૃતિક સુંદરતા માટે જાણીતું છે. જો કે છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી આપણે મણિપુરનું નામ કોઈ અન્ય કારણોસર સાંભળી રહ્યા છીએ. મણિપુરમાં બે સમુદાયો વચ્ચે શરૂ થયેલા યુદ્ધને એક મહિનો પૂરો થવા જઈ રહ્યો છે, છતાં શાંતિની સ્થિતિ ઘણી દૂર જણાય છે. દરેક વ્યક્તિના હોઠ પર આ સવાલ ચોક્કસ આવી રહ્યો છે કે આવું કેમ થઈ રહ્યું છે. કેટલાક તો હળવા દિલના જવાબો પણ જાણે છે. પરંતુ સત્ય એ છે કે આ મામલો માત્ર 1 મહિનો જ નહીં પરંતુ લગભગ 43 વર્ષ જૂનો છે.
મણિપુરની વસ્તીની વાત કરીએ તો તેના બે મોટા ભાગ મેઇતેઈ સમુદાય અને કુકી સમુદાયના છે. તેઓ રાજ્યની લગભગ 80 ટકા વસ્તીને આવરી લે છે. જેમાંથી કુકી સમાજ હાલમાં એસટી ક્વોટા હેઠળ આવે છે. બીજી તરફ મૈતેઈ સમુદાય લાંબા સમયથી અનામતની માંગ કરી રહ્યો છે. આ મામલામાં મણિપુર હાઈકોર્ટે રાજ્ય સરકારને મેઈટીને એસટી કેટેગરીમાં લાવવા પર વિચાર કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો.
બસ આના કારણે કુકી સમુદાયના લોકો ગુસ્સે થયા હતા. દાયકાઓ પહેલા સળગેલી ચિનગારીએ હવે ભડકેલી આગનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. આ નિર્ણય બાદ કુકી અને અન્ય આદિવાસી સંગઠનોએ આદિવાસી એકતા કૂચ કાઢી હતી. આ માર્ચથી સંદેશ આપવામાં આવ્યો હતો કે જો મૈતેઈ સમાજને એસટી કેટેગરીમાં સામેલ કરવામાં આવશે તો તેઓ કુકી અને અન્ય આદિવાસી સમાજની જમીન પર અતિક્રમણ કરશે. અહીંથી જ રાજ્યમાં આ હિંસક અથડામણોનો સિલસિલો શરૂ થયો હતો.
વાસ્તવમાં જો તમે આ વાર્તાના મૂળમાં જાવ તો તેની શરૂઆત 1980ના દાયકામાં થઈ હતી. આ વર્ષે, પ્રથમ વખત, કુકી આદિવાસીઓએ પોતાના માટે અલગ રાજ્યની માંગ કરી. આ રાજ્યનું નામ કુકી જમીન હતું. આ સમયે KNO એટલે કે કુકી નેશનલ ઓર્ગેનાઈઝેશનની પણ રચના કરવામાં આવી હતી. ત્યારથી આ મામલો સતત ગરમાયો છે, પરંતુ આ વખતે આ મામલો હદ વટાવી ગયો છે. સ્થિતિ એવી હતી કે હજારો ઘરોમાં આગ લાગી હતી. અત્યાર સુધીમાં 80 જેટલા લોકોનો મોત આ હિંસામાં થઈ ચુક્યા છે.
કૂકીલેન્ડની વિભાવનામાં માત્ર ઇમ્ફાલ અને કેટલાક વિસ્તારોને છોડીને બાકીની જમીનની માંગણી કરવામાં આવી છે. મણિપુરનો કુલ વિસ્તાર 22000 ચોરસ કિલોમીટર છે. જ્યારે કુકીલેન્ડના કોન્સેપ્ટમાં રાજ્યની 60 ટકા જમીનની માંગણી કરવામાં આવી છે. કુકી અને અન્ય આદિવાસી સમુદાયોએ 12 હજાર ચોરસ કિલોમીટર જમીનની માંગણી કરી છે. મોટાભાગના પહાડી વિસ્તારો અને બિષ્ણુપુર અને ચુરાચંદપુર જેવા જિલ્લાઓને જમીનના આ ભાગમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.
મણિપુરમાં 10 ધારાસભ્યોએ બંધારણ હેઠળ રાજ્યની સ્થિતિને જોતા બીજા રાજ્યની માંગ કરી છે. આ ધારાસભ્યોમાં કુકી અને જોમી સમુદાયના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ થાય છે. તે જ સમયે, 3 મંત્રીઓ અને એક સાંસદ પણ કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અમિત શાહને મળ્યા છે અને આ વિષય પર ચર્ચા કરી છે. જો કે, સરકારે રાજ્યમાં અર્ધલશ્કરી દળોને તૈનાત કર્યા છે અને હિંસાને કાબૂમાં લેવા તમામ સ્થળોએ કર્ફ્યુ લાદવામાં આવ્યો છે.
