ઈસરોનું ચંદ્રયાન-3 રેકોર્ડ બનાવવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. તે ચંદ્રની નજીક પહોંચી ગયું છે. અહીંથી હવે તે 23 ઓગસ્ટે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરશે. ચંદ્રયાનના પ્રથમ અને બીજા મિશનના પ્રોજેક્ટ ડાયરેક્ટર એમ અન્નાદુરાઈ કહે છે કે 23 ઓગસ્ટની સાંજે સોફ્ટ લેન્ડિંગ ખાસ હશે. આ પ્રક્રિયાની છેલ્લી 20 મિનિટ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ રહેશે.
સોફ્ટ લેન્ડિંગ શું છે અને તે શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે ?
જો તમે સરળ ભાષામાં સમજીએ તો, જ્યારે કોઈ અવકાશયાનને કોઈ ગ્રહ પર એવી રીતે લેન્ડ કરવામાં આવે છે કે તેને કોઈપણ પ્રકારનું નુકસાન ન થાય ત્યારે તે પ્રક્રિયાને સોફ્ટ લેન્ડિંગ કહેવામાં આવે છે. તેનાથી વિપરીત, હાર્ડ લેન્ડિંગમાં, તેમાં હાજર મશીન અને સાધનોને નુકસાન થવાનું જોખમ રહેલું છે. જેના કારણે સમગ્ર મિશન બરબાદ થવાનું જોખમ છે. એટલા માટે ચંદ્રયાન-3 દ્વારા સોફ્ટ લેન્ડિંગની તૈયારી છે.
ઉદાહરણ દ્વારા સમજો
એક ઈન્ટરવ્યુમાં ઈસરોના પૂર્વ વૈજ્ઞાનિક વિનોદ કુમાર શ્રીવાસ્તવે કહ્યું હતું કે, સોફ્ટ લેન્ડિંગનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ પેરાશૂટમાંથી કૂદતો માણસ છે. જ્યારે વ્યક્તિ આકાશમાંથી કૂદે છે ત્યારે પેરાશૂટ તેના વજન અને ગુરુત્વાકર્ષણની અસરને ઘટાડે છે. તેથી જ તેને કોઈ નુકસાન થતું નથી.
ચંદ્રયાન-2 દરમિયાન, આ પ્રક્રિયા દરમિયાન ગડબડને કારણે, તે મિશન નિષ્ફળ સાબિત થયું હતું, પરંતુ અગાઉના મિશનમાંથી પાઠ લેતા, વૈજ્ઞાનિકોએ આ વખતે તૈયારીમાં ફેરફાર કર્યો છે.
સોફ્ટ લેન્ડિંગ પછી શું થશે?
સોફ્ટ લેન્ડિંગ પછી, રોવર વિક્રમ લેન્ડરથી બહાર આવશે. આ રોવર ચંદ્રની માટીના નમૂના લેશે, તેનાથી સંબંધિત માહિતી એકત્રિત કરશે અને તેને પૃથ્વી પર મોકલશે. તે ચંદ્રને લગતી જે પણ માહિતી એકત્ર કરે છે, તે આ ગ્રહ સાથે જોડાયેલા ઘણા રહસ્યોને ઉકેલવામાં મદદ કરશે.
ચંદ્રયાન દ્વારા ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ખનીજ અને પાણીની હાજરી જાણવા મળશે. આ બાબતો આ મિશનની સફળતાની મહોર લગાવશે. ઈસરોનું આ મિશન અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે. કારણ કે આવતા વર્ષે નાસા ચંદ્રના આ દક્ષિણ ધ્રુવ પર અવકાશયાત્રીઓને લેન્ડ કરશે. એટલા માટે ચંદ્રયાન-3 મિશનમાંથી મળેલી દરેક માહિતી નાસાના મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે. આવી સ્થિતિમાં 23 ઓગસ્ટની તારીખ ભારત અને નાસા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે.
અવકાશયાનના હાર્ડ લેન્ડિંગનો અર્થ
એરક્રાફ્ટના હાર્ડ લેન્ડિંગમાં જોખમ ઝડપ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે અને અલગ કિસ્સાઓમાં યાનને થોડાં કરતાં વધુ નુકસાન, અવકાસમાં જનારાઓને ઇજાઓ અને મૃત્યુ થઈ શકે છે. ક્રેશિંગ એ હાર્ડ લેન્ડિંગનું સૌથી ખરાબ સ્વરૂપ છે. જ્યારે અવકાશયાન અવકાશમાં સપાટી પર સખત ઉતરે છે, ત્યારે સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે અવકાશયાનને ભારે નુકસાન થાય છે. મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, અવકાશયાન સાથેનો સંપર્ક કટ થઈ જાય છે અથવા તેઓ એક જગ્યાએ પડેલા રહે છે.
હાર્ડ લેન્ડિંગ શિકાર અવકાશયાન
નાસાએ કહ્યું છે કે વિક્રમ હાર્ડ લેન્ડિંગનો શિકાર બન્યો હતો. આનો અર્થ એ થયો કે ચંદ્રની સપાટી સાથે અથડાતી વખતે તેની ઝડપ વધુ હતી, જેના કારણે તે કઠોળ સપાટી સાથે અથડાયા બાદ નુકસાન થયું હતું. આવું પહેલીવાર નથી બન્યું, પરંતુ અગાઉના ચંદ્ર મિશનમાં પણ આવું બન્યું છે. આ વર્ષે એપ્રિલમાં ઇઝરાયેલનું ચંદ્ર મિશન પણ હાર્ડ લેન્ડિંગનો શિકાર બન્યું હતું. અગાઉ, નાસાના જેપીએલ જેવા કેટલાક ચંદ્ર મિશન પણ હાર્ડ લેન્ડિંગને કારણે નિષ્ફળ ગયા હતા.
