આફતો સાથે ઉત્તરાખંડનો જુના નાતો છે. ખાસ કરીને ચોમાસાની શરૂઆત થતાની સાથે જ દેવભૂમિ પર ભય મંડરાઈ જાય છે. આજે પણ લોકો 2013ના કેદારનાથ પૂરને ભૂલી શક્યા નથી. આ વખતે પણ ઉત્તરાખંડમાં ભારે વરસાદની સંભાવના છે. ઉત્તરાખંડમાં ટૂંક સમયમાં ચોમાસુ પ્રવેશવા જઈ રહ્યું છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD)એ આ અંગે રેડ એલર્ટ જાહેર કર્યું છે. તો ચાલો જાણીએ કે ચારધામમાંથી એક કેદારનાથ શા માટે ચર્ચામાં છે?
IMDએ જાહેર કર્યું રેડ એલર્ટ
હવામાન વિભાગની આગાહી મુજબ ચોમાસું ઝડપથી ઉત્તરાખંડ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. ઉત્તરાખંડ અને જમ્મુ-કાશ્મીર સહિત હિમાલયના ઘણા રાજ્યોમાં આગામી થોડા દિવસોમાં ભારે વરસાદની સંભાવના છે. IMDના જણાવ્યા અનુસાર, કેટલીક જગ્યાએ વાદળ ફાટવાની સંભાવના છે. તે જ સમયે, ભારે વરસાદને કારણે ભૂસ્ખલન અને પૂર આવી શકે છે, ખાસ કરીને ઉત્તરાખંડમાં. કદાચ આ જ કારણ છે કે IMD એ ઉત્તરાખંડ માટે રેડ એલર્ટ જાહેર કર્યું છે. તેમજ હવામાન વિભાગ કેદારનાથની આસપાસના તળાવોનો અભ્યાસ કરી રહ્યું છે. આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કેદાર ઘાટીમાં ખતરો વધુ છે.
— Kedarnath Temple Shrine Board™ (@KedarnathShrine) May 28, 2024
IMD તળાવોના અભ્યાસમાં વ્યસ્ત છે
તમને જણાવી દઈએ કે કેદારનાથ મંદિરથી લગભગ 4000 મીટરની ઉંચાઈ પર ઘણા બર્ફીલા તળાવો છે. હવામાન વિભાગ આ તળાવોની ઉંચાઈ, ઊંડાઈ અને પાણીનું પ્રમાણ ચકાસી રહ્યું છે. જેથી ભારે વરસાદ દરમિયાન તળાવ તૂટવા કે વાદળ ફાટવા જેવી ઘટનાઓની અગાઉથી આગાહી કરી શકાય. 30 જૂને પણ કેદારનાથ મંદિરની પાછળ સુમેરુ પર્વત પર હિમપ્રપાત જોવા મળ્યો હતો.
ખરેખર કેદાર વેલી મંદાકિની નદીની આસપાસ છે. ચોરાબારી તળાવ કેદારનાથ મંદિરથી 12,975 ફૂટની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. આ તળાવ ગાંધી સરોવર તરીકે પણ ઓળખાય છે. મંદિરથી લગભગ 2 કિલોમીટર દૂર આવેલા આ તળાવમાંથી મંદાકિની નદી નીકળે છે. મંદાકિની નદીના બેસિનમાં કુલ 19 સરોવરો છે, જેમાંથી અનેક નાની-મોટી નદીઓ નીકળે છે.
જ્યારે ચોરાબારી તળાવ તૂટ્યું હતું
ઉલ્લેખનીય છે કે ચોરાબારી તળાવ 2013ની દુર્ઘટનાનું મુખ્ય કારણ હતું. હા, ચોરાબારી તળાવ પર વાદળ ફાટવાને કારણે તળાવ પાણીથી ભરાઈ ગયું હતું. વધારે પાણીના કારણે તળાવ તૂટી ગયું અને તેનું તમામ પાણી મંદાકિની નદીમાં વહેવા લાગ્યું. મંદાકિની નદીએ ઉગ્ર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું અને સમગ્ર કેદાર ખીણનો નાશ કર્યો. આ અકસ્માતમાં 6000 થી વધુ લોકો માર્યા ગયા હતા અને હજારો લોકો ગુમ થયા હતા.
અસર હરિદ્વાર સુધી રહેશે
મંદાકિની નદીનો કુલ કેચમેન્ટ એરિયા 67 ચોરસ કિલોમીટર છે. તેમાં ચોરાબારી અને કમ્પેનિયન ગ્લેશિયર્સ સહિત અનેક મોટા ગ્લેશિયર્સ છે. આવી સ્થિતિમાં કેદાર ઘાટીમાં જો કોઈ ઘટના બને છે તો તેની અસર હરિદ્વાર સુધી પહોંચી શકે છે. 2013માં થયેલી દુર્ઘટનાએ ચમોલી, રુદ્રપ્રયાગ, ઉત્તરકાશી અને કેદારઘાટીને સંપૂર્ણપણે તબાહ કરી નાખ્યા હતા. આ દુર્ઘટનામાં લગભગ 10 હજાર લોકોના મોત થયા હોવાનો અંદાજ છે.
