વડા પ્રધાન શેખ હસીના શુક્રવારે તેમની દિલ્હી મુલાકાત શરૂ કરવા માટે તૈયાર છે. તે શનિવારે નવી દિલ્હી પહોંચશે અને બાદમાં પીએમ મોદીના શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં હાજરી આપશે. પીએમ મોદીને શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં હાજરી આપવા માટે આમંત્રણ આપનારા ઘણા નેતાઓમાં હસીના પ્રથમ છે. આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીમાં તેમની જીત બાદ આ તેમની પ્રથમ ભારતની સત્તાવાર મુલાકાત હશે.
મોદી 8મી જૂને સાંજે 8 વાગ્યે શપથ લે તેવી શક્યતા છે કારણ કે ભાજપની આગેવાની હેઠળના એનડીએ ગઠબંધનને લોકસભા ચૂંટણીમાં 293 બેઠકો મળી છે. બાંગ્લાદેશના વડા પ્રધાન શેખ હસીનાએ બુધવારે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને 18મી લોકસભા ચૂંટણીમાં NDAની જીત બદલ અભિનંદન પાઠવ્યા હતા. વડા પ્રધાન શેખ હસીના વડા પ્રધાનને શુભેચ્છા પાઠવનારા પ્રથમ વિદેશી નેતાઓમાંના એક હતા, જે બંને નેતાઓ વચ્ચેની ઉષ્મા અને વ્યક્તિગત સંબંધને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
બંને નેતાઓએ વિકસિત ભારત 2047 અને સ્માર્ટ બાંગ્લાદેશ 2041ના વિઝનને હાંસલ કરવા માટે નવા આદેશ હેઠળ ઐતિહાસિક અને ગાઢ સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવા માટે સાથે મળીને કામ કરવાનું ચાલુ રાખવાનો સંકલ્પ કર્યો. તેઓએ છેલ્લા દાયકામાં બંને દેશોના લોકોના જીવનમાં સાધેલા નોંધપાત્ર સુધારાઓને સ્વીકાર્યા. આ સાથે, આર્થિક અને વિકાસ ભાગીદારી, ઉર્જા સુરક્ષા, ડિજિટલ લિન્કેજ સહિત કનેક્ટિવિટી અને લોકો-થી-લોકોના સંપર્કો સહિત તમામ ક્ષેત્રોમાં પરિવર્તનકારી સંબંધોને વધુ વધારવાની આશા વ્યક્ત કરી હતી.
શેખ હસીનાની મુલાકાત શા માટે મહત્વની છે?
ચીનની વધતી જતી દૃઢતાને જોતા હસીનાની ભારત મુલાકાત મહત્વપૂર્ણ છે અને તેમની આ મુલાકાત બંને નેતાઓ માટે સંબંધોને મજબૂત કરવાની તક હશે. વાસ્તવમાં હસીના જુલાઈમાં ચીનની મુલાકાત લે તેવી શક્યતા છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર બાંગ્લાદેશ હાલમાં મોંઘવારીનો સામનો કરી રહ્યું છે. જો કે, બાંગ્લાદેશના પીએમ હસીના પીએમ મોદી સાથે તેમની દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો દરમિયાન વેપાર, આયાત અને માલની નિકાસ અંગે ચર્ચા કરે તેવી શક્યતા છે. બાંગ્લાદેશ દ્વારા ભારતમાં આયાત કરવામાં આવતી કેટલીક આવશ્યક ચીજવસ્તુઓમાં કોઈપણ વિક્ષેપ પડોશી દેશમાં ફુગાવાને વધુ વધારી શકે છે.
તેમની મુલાકાતની સૌથી મોટી પ્રાથમિકતા તિસ્તા નદીના પાણીની વહેંચણી અંગે ચર્ચા કરવાની રહેશે, જેનો પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્યમંત્રી મમતા બેનર્જી વારંવાર વિરોધ કરે છે. બેનર્જીએ આ સામાન્ય ચૂંટણીમાં ખૂબ સારું પ્રદર્શન કર્યું છે અને તેમની પાર્ટી તૃણમૂલ કોંગ્રેસે 29 બેઠકો જીતી છે. વાસ્તવમાં, મમતા બેનર્જીએ ચૂંટણી પરિણામો પછી મોદીની ટીકા કરી હતી અને લોકસભાની બેઠકોમાં બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ જતાં તેમના રાજીનામાની માંગ કરી હતી. તેમણે ભારત બ્લોકને તેમનો સંપૂર્ણ ટેકો આપ્યો, જેણે તિસ્તા નદીના પાણીના મુદ્દાને વધુ જટિલ બનાવ્યો છે. નદીના પાણીની વહેંચણી પર નવી દિલ્હી અને કોલકાતા વચ્ચે સંભવિત સમાધાન પણ હવે મુશ્કેલ લાગે છે.
વાસ્તવમાં, તિસ્તા પર ભારત અને બાંગ્લાદેશ વચ્ચે ચાલી રહેલી દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો વચ્ચે, નવી દિલ્હી ચિંતિત હતી કારણ કે ચીન છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી તિસ્તા નદીના વિકાસ પરિયોજનાઓ પર નજર રાખી રહ્યું છે, જેનો અંદાજિત ખર્ચ $1 બિલિયન છે. આ કારણે તિસ્તા પર ભારત-બાંગ્લાદેશ વિવાદ વધુ જટિલ બન્યો છે. તિસ્તા નદી વ્યવસ્થાપન અને કાયાકલ્પ પ્રોજેક્ટનો હેતુ નદીના તટપ્રદેશનું અસરકારક રીતે સંચાલન, પૂર ઘટાડવા અને બાંગ્લાદેશમાં ઉનાળામાં પાણીની અછતને દૂર કરવાનો છે.
ચીન બાંગ્લાદેશ પર દબાણ કરી રહ્યું છે કે તે નક્કી કરે કે તિસ્તા જળ સંકટને ઉકેલવા માટે ભારત પર નિર્ભર રહેવું કે ચીનના પ્રસ્તાવ સાથે ચાલવું. તેનાથી ભારતની ચિંતા વધી છે.
આ વર્ષે મે મહિનામાં વિદેશ સચિવ વિનય ક્વાત્રાની ઢાકા મુલાકાત દરમિયાન પણ આ મુદ્દે ચર્ચા થઈ હતી. નોંધનીય છે કે ભારત અને બાંગ્લાદેશ વચ્ચે તિસ્તાના પાણીની વહેંચણીનો મુદ્દો નદીના પાણીના સમાન વિતરણની આસપાસ ફરે છે. તિસ્તા નદી એ એક મુખ્ય આંતર સરહદ નદી છે જે બાંગ્લાદેશમાં પ્રવેશતા પહેલા ભારતીય રાજ્યો સિક્કિમ અને પશ્ચિમ બંગાળમાંથી વહે છે, જ્યાં તે બ્રહ્મપુત્રા નદીને મળે છે. બાંગ્લાદેશ તેની કૃષિ જરૂરિયાતો, ખાસ કરીને શુષ્ક ઋતુ દરમિયાન, તિસ્તાના વધુ પાણી ઇચ્છે છે. ભારત, ખાસ કરીને પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્ય, સિંચાઈ અને પીવાના પાણી માટે પણ નદી પર ખૂબ આધાર રાખે છે, જેના કારણે ફાળવણી અંગે વિવાદો થાય છે.
2011 માં એક ડ્રાફ્ટ કરાર તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં સૂકી મોસમ દરમિયાન તિસ્તાના પાણીના 42.5 ટકા ભારતને અને 37.5 ટકા બાંગ્લાદેશને ફાળવવાનો પ્રસ્તાવ હતો. જો કે, પશ્ચિમ બંગાળ સરકારના વિરોધને કારણે કરારને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું નથી, જે દલીલ કરે છે કે તે રાજ્યની પાણીની જરૂરિયાતોને પ્રતિકૂળ અસર કરશે.
આ મુદ્દો ભારતમાં પ્રાદેશિક રાજકીય ગતિશીલતા દ્વારા જટિલ છે. પશ્ચિમ બંગાળ સરકાર, જે આ બાબતમાં નિર્ણાયક છે, આંતરિક રાજકીય પડકારોને હાઇલાઇટ કરતી કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રસ્તાવિત શરતો માટે સંમત નથી. તિસ્તાના પાણીની વહેંચણીનો મુદ્દો ભારત-બાંગ્લાદેશ સંબંધોમાં મહત્વનો મુદ્દો છે. તેને સૌહાર્દપૂર્ણ રીતે ઉકેલવા માટે તે મુખ્યત્વે મહત્વપૂર્ણ છે.
