માતૃભાષાને લઈને CBSEએ નવી ગાઈડલાઈન કરી જાહેર

CBSE શાળાઓ માટે નવી દિશા: માતૃભાષા આધારિત શિક્ષણ તરફ મોટો પગલું

દેશનું સૌથી મોટું સ્કૂલ બોર્ડ CBSE (Central Board of Secondary Education) હવે શાળાઓમાં પ્રારંભિક શિક્ષણ માટે માતૃભાષા અથવા પરિચિત પ્રાદેશિક ભાષાને મહત્વ આપવાની દિશામાં આગળ વધ્યું છે. CBSEએ તેના તમામ સંલગ્ન શાળાઓને વિદ્યાર્થીઓની માતૃભાષાનો નકશો તૈયાર કરવા માટે કહ્યું છે, જેથી ભાવિ શૈક્ષણિક યોજનાઓ માતૃભાષા આધારિત રીતે રચી શકાય.

શીઘ્ર અમલની તૈયારી:

30,000 થી વધુ શાળાઓ સાથે જોડાયેલો CBSE બોર્ડ હાલ આ પરિવર્તન માટે તંત્રાત્મક રીતે તૈયારી કરી રહ્યો છે. ખાસ કરીને પૂર્વ-પ્રાથમિકથી ધોરણ 2 સુધીના શિક્ષણને “મૂળભૂત તબક્કો” તરીકે ઓળખી માતૃભાષામાં શિક્ષણ આપવાની ભલામણ રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020માં કરવામાં આવી છે.

CBSE પરિપત્રમાં સ્પષ્ટતા:

બોર્ડના પરિપત્રમાં જણાવાયું છે કે આ તબક્કામાં જે ભાષામાં શિક્ષણ આપવામાં આવે છે તેને R1 (First Language of Instruction) કહેવામાં આવે છે. આ ભાષા આદર્શ રીતે વિદ્યાર્થીની માતૃભાષા હોવી જોઈએ, નહીંતર કોઈ પરિચિત પ્રાદેશિક ભાષા હોવી જોઈએ.

હેતુ શું છે?

અભ્યાસોએ દર્શાવ્યું છે કે બાળક પોતાની માતૃભાષામાં વધુ સારી રીતે શીખી શકે છે, વિચાર શક્તિ વિકસાવે છે અને અભિવ્યક્તિમાં આત્મવિશ્વાસ વધે છે. તેથી CBSE આ અભિગમને અનુસરી રાષ્ટ્રીય નીતિને જમીન પર ઉતારવાનું કાર્ય કરી રહ્યું છે.

CBSEનો મહત્ત્વપૂર્ણ પરિપત્ર: માતૃભાષામાં શિક્ષણ હવે ફરજિયાત બની શકે

CBSE (કેન્દ્રીય માધ્યમિક શિક્ષણ બોર્ડ)એ 22 મેના રોજ એક મહત્વપૂર્ણ પરિપત્ર જાહેર કરીને પ્રારંભિક શિક્ષણ માટે માતૃભાષા આધારિત શિક્ષણ તરફ કડક પગલાંની જાહેરાત કરી છે. અત્યાર સુધી માત્ર સલાહરૂપ રહેલા આ અભિગમને હવે ફરજિયાત બનાવવાની દિશામાં પ્રથમ મોટો સંકેત આપવામાં આવ્યો છે.

 શું કહે છે પરિપત્ર?

• ધોરણ 3 થી 5 ના વિદ્યાર્થીઓ માટે પણ **R1 (માતૃભાષા/પરિચિત ભાષા)**માં અભ્યાસ ચાલુ રાખવાની ભલામણ.

• વૈકલ્પિક રીતે R1 સિવાયના માધ્યમમાં અભ્યાસની પણ છૂટ, પરંતુ મૂળ તકે માતૃભાષાને વેગ આપવાનો ઉદ્દેશ.

• જુલાઈ 2025થી આ અભિગમ અમલમાં આવશે, એટલે કે નવા શૈક્ષણિક વર્ષથી માતૃભાષા આધારિત શિક્ષણ શરુ થઈ શકે છે.

 NEP 2020 અને NCFSE 2023 નો આધાર

• રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 (NEP 2020) અને નેશનલ કરિક્યુલમ ફ્રેમવર્ક ફોર સ્કૂલ એજ્યુકેશન 2023 (NCFSE 2023) બંને બાળકના પ્રથમ 8 વર્ષ સુધી માતૃભાષા અભ્યાસ માટે અનુકૂળ માને છે.

• NCFSE કહે છે: “બાળકો પોતાની માતૃભાષામાં જ ખ્યાલોને સૌથી ઊંડાણપૂર્વક અને ઝડપથી સમજે છે.“

‘NCF અમલીકરણ સમિતિ’ના નિર્માણના સૂચનો

CBSE એ તેના તમામ સંલગ્ન શાળાઓને:

• મે અંત પહેલા “NCF અમલીકરણ સમિતિ” રચવાની સૂચના આપી છે.

• શાળાઓએ “લેંગ્વેઝ મેપિંગ એક્સરસાઈઝ” શક્ય તેટલી વહેલી તકે પૂર્ણ કરવી પડશે, જેથી દરેક વિદ્યાર્થીની ભાષાકીય પૃષ્ઠભૂમિ જાણી શકાય.

 શૈક્ષણિક દ્રષ્ટિકોણથી મહત્વ શું છે?

• CBSEની આ પહેલ શિક્ષણને અનુકૂળ, સર્વસમાવી, અને લોકકેન્દ્રિત બનાવે છે.

• શૈક્ષણિક વિશ્લેષકો માને છે કે આ બદલાવ બાળકોમાં અભિવ્યક્તિ, સમજશક્તિ અને બૌદ્ધિક વિકાસ માટે અનુકૂળ સાબિત થશે.