સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ (CJI) DY ચંદ્રચુડ કહે છે કે મને લાગે છે કે દેશની તપાસ એજન્સીઓ એક જ સમયે ઘણું કામ કરી રહી છે, જેમાં તેઓ ફસાઈ ગઈ છે. આવી સ્થિતિમાં એજન્સીઓએ પોતાની લડાઈની પસંદગી કરવાની જરૂર છે. દેશની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને જાહેર વ્યવસ્થા માટે જોખમ ઉભું કરનારા આવા મામલાઓ પર તપાસ એજન્સીઓએ ત્વરિત કાર્યવાહી કરવી જોઈએ તે જરૂરી છે.
20મા ડીપી કોહલી મેમોરિયલ લેક્ચરને સંબોધતા, CJI એ શોધ અને જપ્તી કરવા માટે તપાસ એજન્સીઓની સત્તાઓ અને વ્યક્તિના ગોપનીયતાના અધિકાર વચ્ચે સંતુલન જાળવવા હાકલ કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે એજન્સીઓ માટે શોધ અને જપ્તીની શક્તિઓ અને વ્યક્તિના ગોપનીયતાના અધિકાર વચ્ચે સંતુલન જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે જેથી ન્યાયી સમાજનો પાયો બની શકે. કાનૂની પ્રક્રિયાઓમાં વિલંબને ન્યાય આપવામાં અડચણ ગણાવતા, તેમણે સીબીઆઈના કેસોના નિકાલ માટે બહુપક્ષીય વ્યૂહરચના પર ભાર મૂક્યો.
તારીખ પ્રથામાંથી છૂટકારો મેળવવાની જરૂર છે
એવા ઘણા લોકો છે જેમના પર કાયદાના ઉલ્લંઘનનો ગંભીર આરોપ છે અને આનાથી તેમના જીવન અને પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન પહોંચ્યું છે. કાયદાકીય પ્રક્રિયામાં વિલંબ ન્યાય મેળવવામાં અડચણ બની રહ્યો છે. સીબીઆઈના કેસોના નિકાલમાં થતા વિલંબને દૂર કરવા માટે બહુપક્ષીય વ્યૂહરચના ઘડવાની જરૂર છે જેથી પડતર કેસોમાં વિલંબને કારણે લોકો ન્યાયથી વંચિત ન રહી જાય.
ચીફ જસ્ટિસ ચંદ્રચુડે કહ્યું કે દરોડાઓની વધતી જતી સંખ્યા અને વ્યક્તિગત ઉપકરણોની ગેરકાયદેસર જપ્તી દર્શાવે છે કે તપાસ અને લોકોના વ્યક્તિગત અધિકારો વચ્ચે સંતુલન જાળવવાની જરૂર છે.
તપાસ પ્રક્રિયાનું ડિજિટલાઇઝેશન જરૂરી
ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું કે કાયદાકીય મામલામાં વિલંબથી છુટકારો મેળવવા માટે તપાસ પ્રક્રિયાને ડિજીટલ કરવી જરૂરી છે. આ FIR દાખલ કરવાના કામના ડિજિટલાઇઝેશન સાથે શરૂ થઈ શકે છે. તેમણે કહ્યું કે કેસોની વધુ સંખ્યાને ધ્યાનમાં રાખીને, ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ જેથી કામમાં વિલંબ ઓછો થાય. તેમણે કહ્યું કે ટેકનોલોજીના કારણે ગુનાની દુનિયા બદલાઈ ગઈ છે અને તપાસ એજન્સીઓ ખૂબ જ જટિલ પડકારોનો સામનો કરી રહી છે.
તેમણે કહ્યું કે ન્યાયાધીશો ફરિયાદ કરે છે કે તેમનામાં શ્રેષ્ઠની નિમણૂક સીબીઆઈ કોર્ટમાં થાય છે. કારણ કે તેઓ સંવેદનશીલ છે. પરંતુ ધીમી સુનાવણીના કારણે કેસોના નિકાલનો દર પણ ધીમો પડી જાય છે. સિસ્ટમમાં આમૂલ ફેરફારો કરવા માટે, અમને નવા તકનીકી અદ્યતન ઉપકરણોની જરૂર છે.
તેમણે કહ્યું છે કે હકીકતમાં અપરાધ ખૂબ જ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં તપાસ એજન્સીઓએ તેમની ક્ષમતાઓને વધુ મજબૂત કરવી જોઈએ અને કેસ ઉકેલવા માટે આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI)નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. AI સાથે ઘણું બદલાયું છે. આ એજન્સી માટે મુશ્કેલ પડકારો ઉભી કરી રહ્યું છે.
તેમણે કહ્યું કે આપણું વિશ્વ ડિજિટલ ટેક્નોલોજીના વિસ્તરણ સાથે જોડાયેલું છે. સાયબર ક્રાઈમથી લઈને ડિજિટલ છેતરપિંડી અને ગેરકાયદેસર હેતુઓ માટે ટેક્નોલોજીનો સતત વધતો ઉપયોગ, સીબીઆઈ જેવી તપાસ એજન્સીઓ નવા અને જટિલ પડકારોનો સામનો કરી રહી છે, જેને ઉકેલવા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. CJI એ ગુનાહિત ન્યાય ક્રાંતિમાં AI ને ગેમચેન્જર તરીકે વર્ણવ્યું, પરંતુ તેમણે આ ટેક્નોલોજીના સંભવિત દુરુપયોગ વિશે પણ વાત કરી.
