ભારતની માઇક્રો, સ્મોલ અને મીડિયમ ઉદ્યોગો (MSME) ઇકોસિસ્ટમ દેશના અર્થતંત્રને આકાર આપવા અને વિકસાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કોવિડ-19 રોગચાળા પછી, એટલે કે, નાણાકીય વર્ષ 21 થી નાણાકીય વર્ષ 22 સુધી, ભારતના ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડ (GVA) માં MSME નું યોગદાન નોંધપાત્ર રીતે વધ્યું છે.
યુ ગ્રો કેપિટલ અને ડન એન્ડ બ્રાડસ્ટ્રીટ દ્વારા સંયુક્ત અહેવાલ, ‘MSME ધિરાણ ઇકોસિસ્ટમમાં નવીનતમમાં MSME સંપર્ક દ્વિ-વાર્ષિક અહેવાલ’ શીર્ષક હેઠળ, કોવિડ -19 રોગચાળામાંથી બહાર નીકળ્યા પછી ભારતીય MSME સેગમેન્ટની સ્થિતિ હવે ક્યાં છે, સેગમેન્ટમાં ક્રેડિટનું દૃશ્ય, સેગમેન્ટમાં ક્રેડિટનું ઔપચારિકરણ અને લોનની વધતી ટિકિટ સાઇઝ, વગેરે પર ઊંડી દ્રશ્યતા આપે છે. આ અહેવાલ સ્થાનિક માંગ અને નફાકારકતા માટે આશાવાદને પણ સંકેત આપે છે અને એમએસએમઇ દ્વારા વધતા કેપેક્સ અને ભરતી અંગે ખૂબ આશાવાદી છે જે એકંદર વૃદ્ધિની ગતિ માટે સારી છે.
યુ ગ્રો કેપિટલના સ્થાપક અને મેનેજિંગ ડિરેક્ટર શચિન્દ્ર નાથેકહ્યું: : “આ અહેવાલ ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાના ભાગ્યને આકાર આપવામાં MSMEની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાને પ્રકાશિત કરે છે. તે MSME ક્ષેત્રની સૂક્ષ્મતા, તેની સ્થિતિસ્થાપકતા, અભિનવતા અને આર્થિક વિકાસ અને રોજગારને પ્રોત્સાહન આપવામાં તેની મુખ્ય ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડે છે.”
ડન એન્ડ બ્રાડસ્ટ્રીટના MD અને CEO અવિનાશ ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે, “ભારત 2047 સુધીમાં 30 ટ્રિલિયન ડોલરનું અર્થતંત્ર બનવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે, જે બે દાયકામાં આશરે 8 ગણો વધારો છે. MSME ભારતના GDPમાં લગભગ એક તૃતીયાંશ ફાળો આપે છે. તે હિતાવહ છે કે MSME નોંધપાત્ર અને ઝડપથી સ્કેલ કરે, જેના માટે ફિક્સ્ડ એસેટ્સમાં અંદાજિત US $ 11.5 ટ્રિલિયન ધિરાણની આવશ્યકતા જરૂરી છે.
ડન અને બ્રાડસ્ટ્રીટ અને યુ ગ્રો કેપિટલ દ્વારા સંયુક્ત રીતે તૈયાર કરવામાં આવેલા MSME સંપર્ક રિપોર્ટનો હેતુ MSMEના પર્ફોર્મન્સ, ધિરાણ વર્તન અને નાણાકીય વાતાવરણને દ્વિ-વાર્ષિક ધોરણે ટ્રેક કરવાનો છે. અમે અવલોકન કર્યું છે કે MSMEના વ્યવસાયોનો આશાવાદ 2022 પછીના સર્વોચ્ચ સ્તરે પહોંચ્યો છે, જે મુશ્કેલ બાહ્ય વાતાવરણમાં પણ પ્રદર્શનમાં સુધારો દર્શાવે છે.
મધ્યમ ફરજચૂક દર અને નીચા ક્ષેત્રના જોખમોએ પણ MSMEની ઉધારની સંભાવનાઓમાં સુધારો કર્યો છે. ઔપચારિકરણ પર સરકારનું સતત દબાણ આ ક્ષેત્રમાં ઔપચારિક ધિરાણ પ્રવેશને આગળ ધપાવી રહ્યું છે “.
MSME સેગમેન્ટ: અત્યારે તેની સ્થિતિ ક્યાં છે:
રોગચાળા પછી, ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતા મુખ્ય અર્થતંત્રોમાંનું એક છે. સતત ભાવો (2011-12) પર ભારતનું વાસ્તવિક ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GDP) 2023 ના જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટરમાં અપેક્ષા કરતા વધુ ઝડપથી 7.6% વધ્યું છે. સંપૂર્ણ નાણાકીય વર્ષ માટે, અર્થતંત્રમાં 7.3% વૃદ્ધિ નોંધાય તેવી અપેક્ષા છે, જે એક વર્ષ પહેલા 7.2% હતી.
આ પૃષ્ઠભૂમિમાં, અહેવાલમાં જણાવે છે કે રોગચાળા પછી, નાની કંપનીઓમાં સારી રિકવરી જોવા મળી હતી, જો કે મોટી કંપનીઓની તુલનામાં ધીમી ગતિએ: વધુ ટર્નઓવર કંપનીઓ, જે ~60% છે, તેની તુલનામાં 10 કરોડ રૂપિયાથી ઓછા ટર્નઓવર ધરાવતી 50% થી વધુ કંપનીઓએ વાર્ષિક ધોરણે (YoY) 10% થી વધુનો વધારો જોયો છે. ત્રણ વર્ષના સમયગાળામાં, આ અહેવાલ તૈયાર કરવા માટે 25,000+ MSME નો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો.
અભ્યાસમાં 77% ગ્રાહકોએ રોગચાળા પછીના પ્રથમ વર્ષમાં પ્રવૃત્તિ ફરી શરૂ કરવાનું દર્શાવ્યું તે પછી રોગચાળાના વર્ષમાં વ્યવસાય અને વેચાણ પ્રવૃત્તિમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો, અને 68% થી વધુ ગ્રાહકોએ રોગચાળા પછીના બીજા વર્ષમાં 10% થી વધુની વાર્ષિક વેચાણ વૃદ્ધિ દર્શાવી. પરિણામે, જોખમનું સ્તર ઘટી ગયું છે અને MSME સેગમેન્ટમાં ડેલિક્વન્સી રેટમાં સુધારો થયો છે, જે બદલામાં, MSME દ્વારા ઉધાર લેવાની સંભાવનાઓમાં સુધારો કરી રહ્યો છે.
આ ક્રેડિટ વૃદ્ધિના વધારામાં અને શિડ્યુલ્ડ કોમર્શિયલ બેંકો (SCB) અને નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ (NBFC) દ્વારા MSMEને આપવામાં આવતી ક્રેડિટના હિસ્સામાં વધારામાં પરિણમે છે.
MSMEની ક્રેડિટ સ્ટેન્ડિંગ
અહેવાલમાં જણાવ્યા મુજબ, MSME વધુને વધુ સમજી રહી છે કે વધવા માટે, ઔપચારિક માન્યતા મેળવવી મહત્વપૂર્ણ છે, જે તેમને ઔપચારિક સંસ્થાઓ (બેંકો અને NBFC) પાસેથી ધિરાણ મેળવવામાં અને સરકાર તરફથી ચાલુ અને ભાવિ યોજનાઓ દ્વારા આપવામાં આવતા વિવિધ લાભો મેળવવામાં મદદ કરશે. આ એ હકીકત પરથી જોવામાં આવે છે કે 2020 માં UDYAM (ઉદ્યમ)ની શરૂઆત થઈ ત્યારથી, પ્લેટફોર્મ પર MSME નોંધણીમાં 2.4 ગણો વધારો થયો છે, જ્યારે તેઓએ નાણાકીય વર્ષ 23 સુધીમાં 1.6 ગણી વધુ રોજગારની તકો પેદા કરી છે.
10,000+ સૂક્ષ્મ કદના MSME પર કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં આ ક્ષેત્રમાં વધતી ક્રેડિટ પ્રવેશ દર્શાવે છે જે ધિરાણકર્તાઓના તેમની સ્થિતિસ્થાપકતા અને રિકવરી અંગેના સકારાત્મક દૃષ્ટિકોણને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
ક્રેડિટનું ઔપચારિકરણ
MSMEમાં વધુ ઔપચારિક ધિરાણ મળવાની અપેક્ષા છે કારણ કે સરકાર MSMEના ઔપચારિકરણ તરફ સક્રિયપણે કાર્ય કરે છે. ભારતનું 52% ક્રેડિટ પેનિટ્રેશન તેના એશિયન સાથીદારોમાં સૌથી નીચો છે: ચીન 185%, દક્ષિણ કોરિયા 175% અને વિયેતનામ 126% પર છે. મોટાભાગના રાજ્યો માટે ગ્રોસ સ્ટેટ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GSDP) રેશિયો માટે બેંક ક્રેડિટ રાષ્ટ્રીય સરેરાશથી ઓછી છે.
ફક્ત મહારાષ્ટ્ર, તેલંગાણા, તમિલનાડુ અને દિલ્હી રાષ્ટ્રીય સરેરાશથી ઉપરના GSDP રેશિયો પેનિટ્રેશન માટે ક્રેડિટ ધરાવે છે. હવે, જેમ MSME સરકાર (કેન્દ્ર અને રાજ્ય) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવતા વિવિધ પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ પ્રોત્સાહનો દ્વારા ઔપચારિક બને છે, ત્યારે MSMEમાં ઔપચારિક ધિરાણ પ્રવેશ વધવાની અપેક્ષા છે.
ઉપરાંત, MSMEની ઉત્પાદકતા અને સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા, કૌશલ્ય વિકાસ, તકનીકી અપગ્રેડેશન અને બજારની પહોંચ વધારવા માટે સરકારે લીધેલા વિવિધ નીતિગત હસ્તક્ષેપોને કારણે, MSMEમાં વૃદ્ધિ થવાની સંભાવના છે જે વર્તમાન વેગને ટકાવી રાખવામાં નિર્ણાયક છે.
ક્રેડિટની ટિકિટ સાઇઝમાં વધારો
MSMEને ધિરાણકર્તાઓ દ્વારા ટિકિટ સાઇઝમાં કોવિડ -19 પછી વધારો થયો છે, જ્યારે મંજૂરી દરમાં ઘટાડો થયો છે જે રોગચાળા રાહત પગલાં દૂર કર્યા પછી સાવચેતી દર્શાવે છે. ધિરાણનું હેલ્દી પેનિટ્રેશન વ્યવસાયિક એકમોના અભ્યાસ સાથેના વૈશ્વિક ક્ષેત્રો અને ભૌગોલિક પદચિહ્નોમાં જોવા મળે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, વધતા જતા તબક્કા દરમિયાન મૂડીની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે નાની કંપનીઓ તેમના બિઝનેસ સ્કેલની તુલનામાં વધુ ધિરાણ લેતી જોવા મળે છે. ઋણના વિતરણમાં મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને નવી દિલ્હી ટોચ પર છે, જ્યારે લાઇટ એન્જિનિયરિંગ, હોસ્પિટાલિટી અને હેલ્થકેર એ ક્ષેત્રો છે જેણે સૌથી વધુ ઋણ આકર્ષ્યું છે.
લાઇટ એન્જિનિયરિંગ
MSMEમાં, લોખંડ, સ્ટીલ અને અન્ય ધાતુના કામોના સાહસોનું બજારનું કદ સૌથી વધુ હોય છે અને તે વિવિધ કદની કંપનીઓમાં કુલ ટર્નઓવરના ઋણની દ્રષ્ટિએ સૌથી કાર્યક્ષમ પેટા ક્ષેત્ર પણ છે. જ્યારે આ ક્ષેત્રના સાહસો સમગ્ર ભારતમાં જોવા મળે છે, ત્યારે મહારાષ્ટ્ર પ્લાસ્ટિક/ ગ્લાસ/ સિરામિક ઉત્પાદનો માટે પ્રભુત્વ ધરાવતું બજાર છે જેમાં ગુજરાત જેવું સબસેક્ટર હબ રહેલું છે.
ફૂડ પ્રોસેસિંગ
પ્રાણી અથવા વનસ્પતિ ચરબી/તેલ અને મીણ, ખાદ્ય તૈયારીઓ, ફળો, બદામ અને અનાજ MSME સેગમેન્ટમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરમાં મુખ્ય ફાળો આપનારા છે. અન્ય ક્ષેત્રોની તુલનામાં આ પેટા-વિભાગમાં રોકડ વ્યવહાર સૌથી વધુ છે. જો કે આ સમગ્ર ભારતમાં હાજરી ધરાવે છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને રાજસ્થાન પ્રભુત્વ ધરાવતા બજારો છે.
વિદ્યુત ઉપકરણો
વિવિધ સાધનો અને ઉપકરણો, ભારે ઉપકરણો/ઓફિસ મશીનો, વિદ્યુત સર્કિટના ઘટકો અને સંદેશાવ્યવહારમાં ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સાધનો અન્ય પ્રબળ પેટા ઉદ્યોગો છે. તે પૂરા ભારતમાં હાજરી ધરાવે છે, જેમાં મહારાષ્ટ્ર પ્રભુત્વશાળી બજાર છે, અને ગુજરાત અને નવી દિલ્હી સબ-સેક્ટર હબ છે.
રાસાયણિક ઉદ્યોગ
આ પેટા ક્ષેત્રનું અડધા ભાગનું ટર્નઓવર ઓર્ગેનિક રસાયણો, અકાર્બનિક રસાયણો અને ખાતરોને આભારી છે. તે સમગ્ર ભારતમાં હાજરી ધરાવે છે.
આરોગ્ય સંભાળ
હેલ્થકેર ડિલિવરી અને સર્વિસ (ડીલરો, ડિસ્ટ્રિબ્યુટર્સ, હોસ્પિટલો, ડાયગ્નોસ્ટિક સેન્ટર્સ) બજારમાં સિંહફાળો ધરાવે છે અને સેક્ટરને ક્રેડિટના બહુમતી હિસ્સાના પ્રાપ્તકર્તા છે. અન્ય ક્ષેત્રોની જેમ, નાની કંપનીઓ (ડેન્ટલ ક્લિનિક્સ, આંખના ક્લિનિક્સ અને ફાર્મસીઓ) ને વૃદ્ધિગત મૂડીની જરૂર છે, જે વિવિધ વ્યવસાય લોન અને સાધનોના ધિરાણ ઉકેલો દ્વારા પૂરી કરી શકાય છે.
ઓટો કમ્પોનન્ટ
વાહન અને વાહનના ભાગો ઓટો કમ્પોનન્ટ ઉદ્યોગના મોટા ભાગમાં ફાળો આપે છે, જ્યારે હોટલ, ફૂડ, ટ્રાન્સપોર્ટ અને મેનપાવર સેવાઓ મોટાભાગના બજારનું નિર્માણ કરે છે અને ક્રેડિટનો મોટો હિસ્સો પ્રાપ્ત કરે છે.
રિપોર્ટની પદ્ધતિ
આ અહેવાલમાં એકંદર MSME સેગમેન્ટની આરોગ્ય અને ક્રેડિટ આવશ્યકતાઓનું વિશ્લેષણ કરવા માટે વિવિધ જાહેર અને ડન એન્ડ બ્રાડસ્ટ્રીટના ડેટા ક્લાઉડનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. જોખમ ગતિશીલતાને સમજવા માટે આઠ ક્ષેત્રોમાં નમૂનારૂપ MSME કંપનીઓનું વિગતવાર નાણાકીય વિશ્લેષણ હાથ ધરવામાં આવેલ છે. અહેવાલમાં 3-વર્ષની સમયમર્યાદામાં 25,000થી વધુ MSME ના નાણાકીય અને ચુકવણી કામગીરીના વિશિષ્ટ અભ્યાસમાંથી મેળવેલ આંતરદૃષ્ટિ શામેલ છે. આ MSMEનું ટર્નઓવર 100 કરોડથી ઓછું છે અને યુ ગ્રો કેન્દ્રિત ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત છે.
