દિલ્હી G20 કોન્ફરન્સ રવિવારે સમાપ્ત થઈ છે. 9 અને 10 સપ્ટેમ્બરના રોજ યોજાયેલી આ કોન્ફરન્સમાં આવા ઘણા ઐતિહાસિક કરાર થયા હતા જે આવનારા દિવસોમાં ભારત સહિત વિશ્વ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સાબિત થવાના છે. જેમાં રિન્યુએબલ એનર્જીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ભારત-મધ્ય પૂર્વ યુરોપ ઈકોનોમિક કોરિડોરની મેગા પ્લાનથી લઈને ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સ સુધીના મોટા પ્રોજેક્ટ્સ, બ્રિટન સાથે FTA પર વાતચીત, ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને G20માં દક્ષિણ આફ્રિકાનો પ્રથમ વખત ભારતનો સમાવેશ થાય છે.
G20 કોન્ફરન્સમાં પણ ભારતને મોટી રાજદ્વારી સફળતા મળી. ભારતે ચીનને મોટો ઝટકો આપ્યો છે. ચીન BRI પ્રોજેક્ટ દ્વારા રોડ બનાવવા માગતું હતું, પરંતુ ભારતે રેલ, રોડ અને જહાજ દ્વારા યુરોપ સુધી પહોંચવા માટે વિશાળ કોરિડોરની રૂપરેખા તૈયાર કરી હતી. ઈટાલીએ પણ BRI પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવાનો સંકેત આપ્યો હતો. હકીકતમાં, G20 સમિટમાં જે IMEC પ્રોજેક્ટની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી તેમાં યુરોપિયન દેશોની સાથે ભારત અને મધ્ય પૂર્વનો સમાવેશ થાય છે.
ભારત-મિડલ ઈસ્ટ કોરિડોર શું છે?
આને વડાપ્રધાન મોદીનું એક ધરતી, એક પરિવાર અને એક ભવિષ્યની દિશામાં મોટું પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે. આ કોરિડોરના ઘણા પરિમાણો છે. સમગ્ર વિશ્વને જોડવાની દિશામાં આ એક મોટો નિર્ણય છે. આ અંતર્ગત ભારતના બંદરોને જળમાર્ગ દ્વારા UAE સાથે જોડવામાં આવશે, ત્યારબાદ UAE રોડ અને રેલ માર્ગ દ્વારા સાઉદી અરેબિયા સાથે જોડાશે. આ પછી તેને જોર્ડન સાથે જોડવામાં આવશે અને ત્યારબાદ રોડ અને રેલ માર્ગ દ્વારા જોર્ડનને ઈઝરાયેલ સાથે જોડવામાં આવશે. તે ભૂમધ્ય સમુદ્ર દ્વારા ઇઝરાયેલને ઇટાલી સાથે જોડશે અને ત્યારબાદ ઇટાલી રોડ અને રેલ માર્ગે ફ્રાન્સ સાથે જોડાશે.
ખાસ વાત એ છે કે ચીન બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ એટલે કે BRI પ્રોજેક્ટ પર 10 વર્ષથી કામ કરી રહ્યું છે અને પાણીની જેમ પૈસા ખર્ચી રહ્યું છે, આ કોરિડોરના નિર્ણયથી તેની યોજનાઓ પણ બરબાદ થઈ ગઈ છે. ચીને આ પ્રોજેક્ટ પર અત્યાર સુધીમાં અબજો ડોલરનો ખર્ચ કર્યો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે નવો રેલ કોરિડોર ચીનની વિસ્તરણવાદી નીતિ પર અંકુશ લગાવશે.
બિડેન સાથે રોકાણ પર ચર્ચા
આ કોરિડોર અંગે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું કે તે સમગ્ર વિશ્વની કનેક્ટિવિટી અને ટકાઉ વિકાસને નવી દિશા આપશે. આવનારા સમયમાં તે ભારત, મધ્ય પૂર્વ અને યુરોપના આર્થિક એકીકરણ માટે અસરકારક માધ્યમ બનશે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ એમ પણ કહ્યું કે હવે અમે એક મહત્વપૂર્ણ અને ઐતિહાસિક ભાગીદારી પર પહોંચી ગયા છીએ, જેનો હેતુ ચીનની બેલ્ટ એન્ડ રોડ પહેલનો સામનો કરવાનો છે. જ્યારે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેને તેને ગેમ ચેન્જિંગ ક્ષેત્રીય રોકાણ ગણાવ્યું છે.
FTA પર બ્રિટનની મળી ખાતરી
G20 સમિટ માટે ભારત આવેલા બ્રિટિશ વડાપ્રધાન ઋષિ સુનક અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી વચ્ચેની દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટોમાં FTA એટલે કે મુક્ત વ્યાપાર કરાર તરફ ઝડપથી કામ કરવા પર સહમતિ સંધાઈ હતી. આ મુદ્દે બ્રિટિશ વડાપ્રધાન કાર્યાલય તરફથી એક નિવેદન બહાર પાડવામાં આવ્યું છે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે FTA મુદ્દે બંને નેતાઓ વચ્ચે ફળદાયી વાતચીત થઈ. વાતચીતમાં આ કરારના સકારાત્મક પાસાઓની ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. કહેવામાં આવ્યું હતું કે તેનાથી બંને દેશોના વેપારને ફાયદો થશે.
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું છે કે બંને દેશોના નેતાઓએ પરસ્પર હિતો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ તેમજ પ્રાદેશિક મુદ્દાઓ પર એકબીજા સાથે વિચારોનું આદાન-પ્રદાન કર્યું હતું. વિદેશ મંત્રાલયે માહિતી આપી હતી કે બંને દેશો વચ્ચે મુક્ત વ્યાપાર અંગે ટૂંક સમયમાં ઉકેલ શોધી શકાય છે. ઋષિ સુનક વડાપ્રધાન બન્યા બાદ પ્રથમ વખત ભારત આવ્યા હતા.
આફ્રિકાને G20નું કાયમી સભ્ય બનાવ્યુ
G20 ના કાયમી સભ્ય તરીકે દક્ષિણ આફ્રિકાનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું. ભારતની પહેલને કારણે આ શક્ય બન્યું છે. આ સાથે જ દક્ષિણ આફ્રિકા G20 જૂથનો 21મો સભ્ય દેશ બન્યો. ભારતે આફ્રિકન યુનિયનને G20નો કાયમી સભ્ય બનાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. પીએમ મોદીએ રાષ્ટ્રપતિ તરીકે તમામ દેશોની સહમતિથી તેને પાસ કરતાની સાથે જ આફ્રિકન યુનિયનના વડા અજલી આસોમાનીએ પીએમ મોદીને ગળે લગાવ્યા.
કેનેડામાં ખાલિસ્તાની મુદ્દે ચર્ચા
G20 કોન્ફરન્સમાં ભારતને કેનેડામાં વધી રહેલા ખાલિસ્તાની ખતરા અંગે પોતાના વિચારો રજૂ કરવાની તક મળી. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને કેનેડાના વડાપ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડો વચ્ચે ખાલિસ્તાનની ખતરનાક યોજનાઓને લઈને ગંભીર ચર્ચા થઈ હતી. જે બાદ કેનેડાના વડાપ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ પ્રેસ બ્રીફિંગમાં કહ્યું હતું કે કેનેડા વિશ્વમાં શાંતિ સ્થાપવા અને ગ્લોબલ વોર્મિંગથી ઉભા થયેલા ખતરાનો સામનો કરવા માટે આગળ વધવા માટે તૈયાર છે.
તુર્કીનો ભારતમાં વેપાર વધવા પર ચર્ચા
તુર્કીની ગણતરી ભારત વિરોધી દેશોમાં થાય છે. તેમણે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવાનો વિરોધ કર્યો છે, પરંતુ G20 કોન્ફરન્સમાં ભાગ લીધા બાદ તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ રેસેપ તૈયપ એર્દોગને ભારતની યજમાનીની પ્રશંસા કરી છે અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનો આભાર માન્યો છે. તેમણે કહ્યું કે ભારત દક્ષિણ એશિયામાં અમારો સૌથી મોટો વેપાર ભાગીદાર છે. આગામી સમયમાં અર્થતંત્ર અને અન્ય ઘણા ક્ષેત્રોમાં ભાગીદારીમાં વધુ વધારો થવાની સંભાવના છે.
રશિયા-યુક્રેન સંઘર્ષ પર ચિંતન
G20 ખાતે જારી કરાયેલા દિલ્હી ઘોષણાપત્રમાં પ્રાદેશિક અખંડિતતા, દેશોની સાર્વભૌમત્વ, આંતરરાષ્ટ્રીય માનવતાવાદી કાયદો, શાંતિ અને સ્થિરતાના રક્ષણ માટે કહેવામાં આવ્યું છે. આ સમય દરમિયાન, વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થા પર યુદ્ધની પ્રતિકૂળ અસરો પર પણ ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી હતી અને આ દિશામાં સંયુક્ત અને રચનાત્મક પહેલની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. દિલ્હી ઘોષણામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ‘એક પૃથ્વી, એક પરિવાર, એક ભવિષ્ય’ની ભાવનાને અનુરૂપ, યુક્રેનમાં ન્યાયી અને ટકાઉ શાંતિની શરૂઆત કરવી જરૂરી છે. યુનાઈટેડ નેશન્સ ચાર્ટરના સિદ્ધાંતોનું સમર્થન કરવું જોઈએ.
