દર વર્ષે 10 ડિસેમ્બરે આખી દુનિયામાં માનવ અધિકાર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ એટલા માટે મહત્વ[પૂર્ણ છે કારણ કે આ દિવસે 1948માં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ માનવ અધિકારની સાર્વભૌમિક ઘોષણા અપનાવી હતી. આ ઘોષણા માનવ અધિકારો માટે એક આધારશિલા છે એન બધા લોકો માટે સમાન અધિકાર અને ગરિમા પ્રદાન કરવાની વાત કરે છે.
દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન થયેલા અત્યાચારોને દુનિયાને માનવ અધિકારોનું મહત્વ સમજવા પર મજબૂર કર્યા. યુદ્ધ બાદ સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સ્થાપના થઈ અને માનવ અધિકારોને સુરક્ષિત કરવા માટે કરવા માટે એક આંતરરાષ્ટ્રીય ઢાંચો બનાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. UDHRને આ પ્રયત્નનું પરિણામ માની શકાય છે. આ ઘોષણા બધા લોકો માટે સમાન અધિકારો આપવાની જાહેરાત કરે છે, જેમ કે જીવનનો અધિકાર, સ્વતંત્રતાનો અધિકાર, વિચાર વ્યક્ત કરવાનો અધિકાર અને ભેદભાવથી મુક્તિનો અધિકાર.
માનવ અધિકાર દિવસનું મહત્વ શું છે?
માનવ અધિકાર દિવસ યાદ અપાવે કે કે દરેક મનુષ્ય સમાન છે અને બધાને સમાન અધિકારો છે. આ દિવસે અમે લોકો વિષે વિચારવા અને તેમના માટે કામ કરવાની તક આપે છે જેને પોતાના અધિકાર નહીં મળી શકતા. આ દિવસે આપણે પણ યાદ કરાવે છે કે આપણે પોતાના અધિકારો માટે લડવું જોઈએ અને બીજાના અધિકારોનું સન્માન કરવું જોઈએ.
આ દિવસે લોકોને માનવ અધિકારો વિશે જાગૃત કરવાનું એક મહત્વપૂર્ણ અવસર છે. આ લોકો તેમના અધિકારો વિશે જણાવે છે અને તેમણે આ સમજવામાં મદદ કરે છે કે તે અધિકારોનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરી શકે છે.
સમાજમાં બદલાવ લાવવો- માનવ અધિકાર દિવસ સમાજમાં બદલાવ લાવવાના એક અવસર છે. આ દિવસે લોકોને એક સાથે આવવા અને તે મુદ્દા વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવવાની તક આપે છે, જે માનવ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનું- માનવ અધિકાર દિવસ આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવામાં મદદ કરે છે. આ દિવસે દિવસોમાં એક સાથે આવવામાં અને માનવ અધિકારોની રક્ષા કરવાનો અવસર આપે છે.
શાંતિ અને સ્થિરતાને પ્રોત્સાહન આપવું- માનવ અધિકારોની રક્ષા શાંતિ અને સ્થિરતા માટે જરૂરી છે. જ્યારે લોકો સાથે અધિકારો સન્માન આપવામાં આવે છે, તો તે વધારે સુરક્ષિત અને સમૃદ્ધ અનુભવે છે.
ભારતમાં માનવ અધિકાર દિવસ
ભારતમાં પણ માનવ અધિકાર દિવસ ખૂબ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. ભારત સરકાર અને અલગ-અલગ પ્રાઇવેટ સંગઠન આ દિવસે ઘણા કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે. આ કાર્યક્રમોમાં સેમિનાર, વર્કશોપ, એક્ઝિબિશન વગેરે સામેલ છે. આ કાર્યક્રમોનો ઉદેશ્ય લોકોને માનવ અધિકારો વિશે જાગૃત કરવા અને તેમણે પોતાના અધિકારો માટે લડવા પ્રેરિત કરવાનું છે.
ભારતના નાગરિકોને અલગ-અલગ અધિકારો મળ્યા છે જે એક અલગ સ્થાન ધરાવે છે
પહેલો છે ‘આર્થિક, સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક અધિકારો’ અને બીજો છે ‘નાગરિક અને રાજકીય અધિકારો’.
સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક અધિકારોમાં જોવા મળતા અધિકારો છે:
સામાજિક સુરક્ષાનો અધિકાર
સમાન કામ માટે સમાન વેતન અધિકાર
કામ કરવાનો અધિકાર
આરામનો અધિકાર
શિક્ષા તથા સમાજના સાંસ્કૃતિક જીવનમાં ભાગ લેવાનો અધિકારn
