ભારત સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટની દુનિયામાં પ્રવેશી ગયું છે. હવે આપણે આવા ફાઇટર પ્લેન માટે કોઈના પર નિર્ભર રહેવાની જરૂર નથી. સંરક્ષણ મંત્રાલયે પાંચમી પેઢીના ડીપ-પેનિટ્રેશન એડવાન્સ્ડ મીડિયમ કોમ્બેટ એરક્રાફ્ટના એક્ઝિક્યુશન મોડેલને સત્તાવાર રીતે મંજૂરી આપી દીધી છે. જ્યારે પાકિસ્તાન ચીન પાસેથી સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ ખરીદી રહ્યું છે, ત્યારે ભારતે પોતાના પર સ્ટીલ્થ એરક્રાફ્ટ બનાવવા તરફ પગલાં લીધાં છે. ભારત તેની ક્ષમતાઓ વધારવા માટે સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે. ચાલો જાણીએ કે સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ શું છે અને તે શા માટે આટલા ખાસ છે.
ભારત હાલ પોતાની હવાઈ શક્તિ વધારવા માટે સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ્સના વિકાસ અને હાંસલ કરવાની દિશામાં નોંધપાત્ર પ્રયાસો કરી રહ્યું છે. અહીં તેનો સંક્ષિપ્ત અને મહત્વપૂર્ણ ખાકો રજૂ કર્યો છે:
ભારત અને સ્ટીલ્થ ફાઈટર જેટ્સ: હવાઈ શક્તિમાં નવી છલાંગ
સ્ટીલ્થ ફાઈટર જેટ્સ એવી વિમાની ટેક્નોલોજી ધરાવે છે જે રેડાર, ઇન્ફ્રારેડ અને અન્ય ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ્સ દ્વારા શોધવામાં મુશ્કેલ હોય છે. આ જ કારણ છે કે સ્ટીલ્થ ટેક્નોલોજી ધરાવતાં વિમાન આજની જંગી હવાઈ કામગીરીમાં વ્યૂહાત્મક રીતે અત્યંત મહત્વના બની ગયા છે.
ભારતનો આત્મનિર્ભર પ્રયાસ – AMCA પ્રોજેક્ટ
-
ભારતની ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓર્ગેનાઈઝેશન (DRDO) અને એરોડાઈનામિક ડેવલપમેન્ટ એજન્સી (ADA) મળીને Advanced Medium Combat Aircraft (AMCA) નામનું indigenous 5th-generation stealth fighter jet વિકસાવી રહ્યા છે.
-
આ વિમાનમાં:
-
સ્ટીલ્થ ડિઝાઇન
-
સુપરસોનિક સ્પીડ
-
ઇન્ટરનલ મિસાઈલ બેય
-
એઆઈ આધારિત અવયવ સામેલ હશે.
-
-
પ્રથમ AMCA પ્રોટોટાઇપ 2026 સુધીમાં તૈયાર થવાની આશા છે, અને 2030 પછી ભારતીય વાયુસેનામાં સામેલ થવાની શક્યતા છે.
વિદેશી સહયોગ – રાફેલના અનુભવનો લાભ
-
ભારતે ફ્રાંસ પાસેથી મેળવેલા રાફેલ જેટ્સ પણ નોન-સ્ટીલ્થ હોવા છતાં કેટલીક સ્ટીલ્થ લક્ષણો ધરાવે છે, જેમ કે રડાર ક્રોસ સેકશન ઘટાડી શકાય તેવું ડિઝાઇન.
-
રાફેલનો અનુભવ ભારતને સ્ટીલ્થ પ્લેટફોર્મ બનાવવામાં ટેક્નિકલ સમજ આપે છે.
અંતરરાષ્ટ્રીય સંદર્ભમાં જરૂરીતા
-
ચીન પાસે J-20 સ્ટીલ્થ ફાઈટર છે અને પાકિસ્તાન પણ ટેક્નોલોજી હાંસલ કરવા પ્રયાસશીલ છે.
-
આ માટે ભારતે પોતાના રક્ષણ માટે વિમાન ટેક્નોલોજીમાં પાછળ ન પડવાનું નક્કી કર્યું છે.
સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ્સને વિશિષ્ટ અને વ્યૂહાત્મક રીતે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બનાવે છે. ચાલો તેને વધુ સ્પષ્ટ અને માહિતીસભર રીતે સમજીએ:
સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ શું છે?
સ્ટીલ્થ ફાઇટર જેટ એટલે એવા યુદ્ધ વિમાનો જે શત્રુના રડાર, ઇન્ફ્રારેડ (તાપ જાળવતી) સેન્સર, સોનાર અને વીઝ્યુઅલ ટ્રેકિંગ સિસ્ટમોથી પોતાને છુપાવવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
કેવી રીતે છુપાઈ શકે છે?
1. રડાર અવગાહ્ય ડિઝાઇન (Radar-Absorbing Design)
-
વિમાનના ખૂણાં અને સપાટી ખાસ રીતે બનાવવામાં આવે છે જેથી રડાર તરંગો પાછા ન ફરે અને વિમાન “અદ્રશ્ય” બની જાય.
2. રડાર-શોષક સામગ્રી (Radar-Absorbing Material – RAM)
-
વિમાની બોડી પર ખાસ કોટિંગ હોય છે જે રડાર તરંગોને શોષી લે છે.
3. ઈન્ફ્રારેડ સિગ્નેચર ઘટાડવી
-
વિમાનના એન્જિન અને એક્ઝોસ્ટને આવું ડિઝાઇન કરવામાં આવે છે કે તે ઓછો તાપ ઉત્પન્ન કરે, જેથી ઈન્ફ્રારેડ સેન્સર તેને શોધી ન શકે.
4. શાંત ઇલેક્ટ્રોનિક વિસર્જન
-
સ્ટીલ્થ જેટ્સ પોતાની પોઝિશન છુપાવવા માટે ન્યુનતમ રેડિયો અને ઇલેક્ટ્રોનિક સિગ્નલ છોડે છે.
ફાયદા શું છે?
-
દુશ્મનના રડાર નેટવર્કમાં ઘૂસી શકે
-
પહેલા હુમલામાં મહત્વપૂર્ણ લક્ષ્યોને નાબૂદ કરી શકે
-
પોતાને બચાવવાનું પ્રમાણ ખૂબ વધારે હોય
-
દુશ્મનને તૈયારી કરવાનો મોકો પણ મળતો નથી
ભારત અને સ્ટીલ્થ ટેક્નોલોજી
ભારતનું indigenous AMCA (Advanced Medium Combat Aircraft) સ્ટીલ્થ ફાઈટર તરીકે વિકસિત થઈ રહ્યું છે. આ વિમાનમાં ઉપરના તમામ તત્વો હશે, અને તે ભારતને 5મી પેઢીના ફાઇટર પ્લેટફોર્મ ધરાવનાર દેશોની માં સામેલ કરશે.