“ચોટીલા” નામનું ઉત્પત્તિ શબદ “ચોટી” પરથી માનવામાં આવે છે, જેનો અર્થ છે “ટેકરી” અથવા “ઉંચી પહાડી.” ચોટીલા ગામ એક ઉંચી પહાડી પર વસેલું છે, જેના પરથી સમગ્ર વિસ્તારનો દૃશ્યાવલોકન થાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ ગામનું નામ તે પહાડી/ટેકરીના આધારે પડ્યું હતું.
મંદિર દુર્ગમ ટેકરી પર વસેલું છે અને ત્યાં પહોંચવા માટે આશરે 800થી વધુ સીડીઓ ચઢવી પડે છે. આ યાત્રા ભક્તોમાં શ્રદ્ધા અને સમર્પણની ભાવનાને ઉજાગર કરે છે. મંદિરમાં સ્થાપિત ચામુંડા માતાજીની મૂર્તિ અત્યંત પ્રાચીન છે અને તેનું અસ્તિત્વ સત્ય યુગથી માનવામાં આવે છે. આ પવિત્ર સ્થાને દર્શન કરતાં ભક્તોને આધ્યાત્મિક શાંતિ અને શક્તિની અનુભૂતિ થાય છે. મંદિરમાં વર્ષભર વિવિધ ધાર્મિક ઉത്സવો અને પ્રસંગોનો ભવ્ય રીતે આયોજન કરવામાં આવે છે, જેમાં દૂરદૂરથી ભક્તો મોટી સંખ્યામાં પધારે છે.
ચામુંડા માતાનું પ્રસિદ્ધ મંદિર અને ઐતિહાસિક મહત્વને કારણે ચોટીલા પ્રખ્યાત છે. સોઢા પરમાર અને ખાચર કાઠીઓના શાસન હેઠળ રહેલા આ સ્થળનો ઇતિહાસ રસપ્રદ છે. આજે, ચોટીલા ભક્તિ અને પ્રવાસનનું કેન્દ્ર બની ગયું છે.
પ્રાચીન કાળમાં ચોટીલાને ‘ચોટગઢ’ તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું. આ વિસ્તાર પહેલેથી જ સોઢા પરમાર શાસકોના અધિકાર હેઠળ હતો, જગસીયો પરમારના શાસન દરમિયાન ચોટીલા ખાચર કાઠીઓના હાથમાં આવ્યો અને પછીથી તે તેમનું એક મહત્વપૂર્ણ મુખ્ય મથક બની ગયું. ઘણા ખાચર કાઠીઓના વંશજોનું મૂળ ચોટીલામાં રહેલું છે, જે તેમનો ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો દર્શાવે છે. ઈ.સ. 1566માં કાઠીઓએ આ વિસ્તારમાં પોતાનો અધિકાર સ્થાપ્યો હતો. બ્રિટિશ શાસનકાળ દરમિયાન ચોટીલા એજન્સી થાણાનું કેન્દ્રીય મથક તરીકે કાર્યરત રહ્યું, જે તેનું પ્રશાસકીક મહત્વ દર્શાવે છે.
આજે ચોટીલા તીર્થ સ્થળ તરીકે ગુજરાતમાં ખાસ નામ ધરાવે છે. નવરાત્રીમાં અને ખાસ કરીને આસો-સુદ અગિયારસે અહીં લાખો ભક્તો દર્શન માટે આવે છે. અહીં હવે રેલવે અને રોડવેઝથી પણ સહેલાઈથી પહોંચી શકાય છે.
