ભારતીય ઈતિહાસની એ વીરાંગના, જેને દુશ્મનો સામે લડવા મહિલા સેના કરી હતી તૈયાર!

ભારતીય ઇતિહાસના પાનાઓમાં, કેટલીક એવી મહિલાઓનો ઉલ્લેખ છે, જેમણે તે સમયે પરંપરાની સાંકળો તોડીને ઉંચી ઉડાન ભરી હતી. આ મહાન મહિલાઓની યાદીમાં, એક નામ રાણીનું આવે છે, જેમણે પોતાના પતિના મૃત્યુ પછી માતાની જેમ પોતાની પ્રજાની સંભાળ રાખી. તે રાણી બીજું કોઈ નહીં પણ માલવાના રાણી પુણ્યશ્લોક અહિલ્યાબાઈ હોલકર (Ahalyabai Holkar) છે.

રાણી અહિલ્યાબાઈ હોલકરનું જીવન અસાધારણ અને પ્રેરણાદાયી હતું. તેમનો જન્મ 31 મે 1725ના રોજ મહારાષ્ટ્રના અહમદનગર જિલ્લાના ચૌંડી ગામમાં થયો હતો.

સાધારણ કુટુંબથી રાજસત્તા સુધીનો પ્રવાસ

અહિલ્યાબાઈ કોઈ રાજવી પરિવારની નહોતી, પણ તેમનો વિવાહ ઈન્દોરના શાસક મલ્હારરાવ હોલકરના પુત્ર ખંડેરાવ હોલકર સાથે થયો. 1754માં ખંડેરાવ હોલકરનું યુદ્ધમાં અવસાન થયું, અને 1766માં મલ્હારરાવના નિધન પછી અહિલ્યાબાઈએ ઇન્દોરની સત્તા સંભાળી.

અન્યાય વિરુદ્ધ લડત અને શાસક તરીકેની વિશેષતાઓ

• અહિલ્યાબાઈ હોલકર માત્ર એક શક્તિશાળી શાસક જ નહીં, પરંતુ વૈષ્ણવ પરંપરાના અનુયાયી અને ધર્મપ્રેમી પણ હતા.
• કાનૂની સુધારાઓ અને ન્યાયપ્રણાલી: તેઓ એક નિષ્ઠાવાન શાસક તરીકે ઓળખાતા, જે ન્યાય માટે પ્રખ્યાત હતા.
• આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક વિકાસ: તેમના શાસન દરમિયાન માલવા પ્રદેશ સમૃદ્ધ અને સુવ્યવસ્થિત થયો.

તેમની ધર્મનિષ્ઠા અને મંદિરોનું નિર્માણ

• કાશી વિશ્વનાથ મંદિરનો પુનર્નિર્માણ
• શ્રીરંગપુર (ગુજરાત) અને અયોધ્યામાં ભવ્ય મંદિરો
• સોમનાથ, રામેશ્વર, ગંગોત્રી, બદરીનાથ વગેરે ધામોના વિકાસમાં પણ તેમનું યોગદાન

અહિલ્યાબાઈ હોલકરના અવસાન

અહિલ્યાબાઈ હોલકરે 13 ઓગસ્ટ 1795ના રોજ અંતિમ શ્વાસ લીધા, પણ તેમનું નામ આજે પણ એક ન્યાયપ્રિય અને વ્યૂહરચનાત્મક શાસક તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે.

તેમનું જીવન સાબિત કરે છે કે એક સામાન્ય કુટુંબની છોકરી પણ પોતાના દ્રઢ સંકલ્પ અને શ્રેષ્ઠ કાર્યો દ્વારા ઇતિહાસમાં અમર બની શકે છે.

ઔરંગઝેબના મૃત્યુ પછી, મુઘલોનો પતન ચાલુ રહ્યો, જ્યારે મરાઠાઓએ તેમના સામ્રાજ્યના વિસ્તરણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. આ મરાઠા સેનાપતિઓમાંના એક મલ્હાર રાવ હોલકર હતા. પેશ્વા બાજીરાવે માલવાની દેખરેખ માટે આ મિલકત મલ્હાર રાવ હોલકરને સોંપી. જેના પરિણામે, હોલકરે પોતાની બહાદુરીથી માલવા રાજ્યની સ્થાપના કરી અને ઇન્દોર શહેર વસાવ્યું.

દેવી અહિલ્યા કેમ ખાસ હતી?

મલ્હાર રાવ હોલકર તેમના એકમાત્ર પુત્ર ખંડેરાવ માટે જીવનસાથી શોધી રહ્યા હતા, જે સદ્ગુણી હતો અને તેમના પુત્રને ગાદી સંભાળવામાં પણ મદદ કરી શકે. એકવાર તેમની યાત્રા દરમિયાન, તેઓ ચાનુડી નામના ગામમાંથી પસાર થઈ રહ્યા હતા, ત્યારે તેમની મુલાકાત અહલ્યા સાથે થઈ. મલ્હાર રાવ હોલકર અહિલ્યાના ગુણો અને મૂલ્યોથી ખૂબ પ્રભાવિત થયા અને તેમણે પોતાના પુત્રના લગ્ન અહિલ્યા સાથે કરાવી દીધા. યુદ્ધમાં અહિલ્યાના પતિ ખંડેરાવના મૃત્યુ પછી, અહિલ્યા સતીની પરંપરાનું પાલન કરવા અને પોતાના જીવનનું બલિદાન આપવા માંગતી હતી, પરંતુ તેના સસરાએ અહિલ્યાની ક્ષમતાઓ પર વિશ્વાસ કર્યો અને માલવાની જવાબદારી તેને સોંપી દીધી. થોડા સમય પછી, અહિલ્યાના સસરા અને તેના 22 વર્ષના પુત્રના મૃત્યુ પછી, અહિલ્યાએ પોતે સત્તા સંભાળવાનું નક્કી કર્યું. રાજવી પરિવારમાં એક પણ પુરુષ ન હોવાને કારણે, રાજ્યના એક કર્મચારીએ અહલ્યાને હરાવવા માટે બીજા રાજ્યના રાજા રાઘોબાને આમંત્રણ આપ્યું.

રાણી અહિલ્યાબાઈ હોલકર માત્ર એક શક્તિશાળી શાસક જ નહીં, પણ સ્ત્રી સશક્તિકરણની પ્રેરક મૂર્તિ પણ હતા.

મહિલા સેનાની સ્થાપના

• રાણી અહિલ્યાબાઈ હોલકરે પડોશી રાજ્યો અને આક્રમણકારોથી રાજ્યને સુરક્ષિત રાખવા માટે એક મહિલા સેનાની રચના કરી હતી.
• સેનાપતિઓ અને પેશ્વા બાજીરાવના માર્ગદર્શન હેઠળ, તેમણે રાજકીય અને રણનૈતિક દ્રષ્ટિએ મહિલાઓને સામેલ કરવા પર ભાર મૂક્યો.
• આ મહિલા દળ રાજ્યની સુરક્ષા અને આંતરિક શિસ્ત જાળવવા માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થયું.

સ્ત્રી શિક્ષણ અને સશક્તિકરણ

• અહિલ્યાબાઈએ છોકરીઓ માટે શિક્ષણની અવસરો ઉપલબ્ધ કરાવ્યા અને મહિલાઓ માટે સમાજમાં યોગ્ય સ્થાન સુનિશ્ચિત કર્યુ.
• તેઓ માનતા હતા કે શિક્ષણ દ્વારા જ સ્ત્રીઓ આત્મનિર્ભર બની શકે.

સામાજિક સુધારાઓ અને દાન-પૂણ્ય

• વિધવા અને નિરાધાર મહિલાઓ માટે આશ્રયગૃહો બનાવ્યા.
• ધાર્મિક અને સામાજિક ભવિષ્ય સુદ્રઢ કરવા માટે અનેક ધાર્મિક સ્થળો અને પવિત્ર નદીઓ પર ઘાટોનું નિર્માણ કર્યું.

અહિલ્યાબાઈ – એક મહાન શાસક અને સમાજસુધારક

• તેમણે પુરુષો અને મહિલાઓ માટે સમાન હક્કો પર ભાર મૂક્યો.
• સંસ્કૃતિ અને ન્યાયપ્રણાલીનું રક્ષણ કરવા તેઓ કટિબદ્ધ રહ્યા.
• લોકકલ્યાણ અને સશક્તિકરણ માટે તેમના પ્રયત્નો આજે પણ પ્રેરણાદાયી છે.

અહિલ્યાબાઈ હોલકર સ્ત્રી શક્તિ અને સશક્તિકરણનું ઉદાહરણ છે, જેઓએ શાસન અને સમાજસેવામાં અનોખું યોગદાન આપ્યું.