ન્યુક્લિયર એનર્જીમાં પ્રાઈવેટ સેક્ટરની એન્ટ્રી, ફેક્ટરીમાં રિએક્ટર તૈયાર થશે, એનર્જી સેક્ટરનો સીન બદલાશે!

ભારત પરમાણુ ઉર્જાના ક્ષેત્રમાં એક વિશાળ છલાંગ લગાવવા માટે તૈયાર છે. જે આજના બજેટમાં સ્પષ્ટપણે પ્રતિબિંબિત થયું હતું. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે બજેટ 2025માં પરમાણુ ઉર્જા ક્ષેત્ર માટે 20 હજાર કરોડ રૂપિયાનું જંગી બજેટ ફાળવ્યું છે.

સરકારે ખાનગી કંપનીઓને આ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશવા આમંત્રણ આપ્યું છે. એટલું જ નહીં, ખાનગી રોકાણકારોની સુવિધા માટે સરકાર એટોમિક એનર્જી એક્ટ અને સિવિલ લાયબિલિટી ફોર ન્યુક્લિયર ડેમેજ એક્ટમાં પણ ફેરફાર કરવા તૈયાર છે.

બજેટ રજૂ કરતી વખતે નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું હતું કે 2047 સુધીમાં ઓછામાં ઓછી 100 ગીગાવોટ પરમાણુ ઊર્જાનો વિકાસ આપણા ઉર્જા સંક્રમણ પ્રયાસો માટે જરૂરી છે. નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે ભારત 8 વર્ષમાં એટલે કે 2033 સુધીમાં ઓછામાં ઓછા 5 નાના પરમાણુ રિએક્ટર વિકસાવશે અને ચાલુ કરશે.

ખાનગી ક્ષેત્રને આમંત્રણ

પરમાણુ ઉર્જા ક્ષેત્રમાં ખાનગી ખેલાડીઓને આમંત્રિત કરતા નાણામંત્રીએ કહ્યું કે અમે 2047 સુધીમાં 100 ગીગાવોટના લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે ખાનગી ક્ષેત્રના ખેલાડીઓ સાથે સક્રિય ભાગીદારી શરૂ કરવા જઈ રહ્યા છીએ.

નાણાપ્રધાને જણાવ્યું હતું કે ઊર્જા ક્ષેત્રમાં મોટા ખેલાડીઓના પ્રવેશને સરળ બનાવવા માટે સરકાર એટોમિક એનર્જી એક્ટ અને ન્યુક્લિયર ડેમેજ એક્ટ માટે સિવિલ લાયબિલિટીમાં ફેરફાર કરવા માટે પણ તૈયાર છે.

તેમણે વધુમાં જાહેરાત કરી કે નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરના સંશોધન અને વિકાસ માટે રૂ. 20,000 કરોડની રકમ સાથે ન્યુક્લિયર એનર્જી મિશનની સ્થાપના કરવામાં આવશે.

તમને જણાવી દઈએ કે હાલમાં ભારતમાં 462 ગીગાવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા છે. આમાં પરમાણુ ઊર્જાનો હિસ્સો માત્ર 8 ગીગાવોટ છે.

નાના મોડ્યુલર ન્યુક્લિયર રિએક્ટર શું છે?

સ્મોલ મોડ્યુલર રિએક્ટર (SMRs) એ નાના પાયાના પરમાણુ રિએક્ટર છે જે ઘણી ઓછી ઉર્જા ઉત્પન્ન કરે છે અને પરંપરાગત પરમાણુ પાવર પ્લાન્ટ કરતા કદમાં નાના હોય છે.

નાના મોડ્યુલર રિએક્ટર સામાન્ય રીતે 300 મેગાવોટ વીજળી પેદા કરી શકે છે. જ્યારે મોટા પરંપરાગત રિએક્ટર 1000 મેગાવોટ વીજળી પેદા કરી શકે છે.

નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તે ફેક્ટરીઓમાં બનાવવામાં આવે છે અને પછી તેના ભાગોને એસેમ્બલી માટે તે જગ્યાએ લઈ જવામાં આવે છે જ્યાં વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની હોય છે. તેનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તમે તેને એક જગ્યાએ ઇન્સ્ટોલ કરી શકો છો અને તેને ગમે ત્યાં લઈ જઈ શકો છો. આ બાંધકામ સમય અને ખર્ચમાં સગવડ પૂરી પાડે છે.

આ રિએક્ટર્સને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ખસેડી શકાય છે, તેથી તેઓ દૂરસ્થ અથવા ગ્રીડની બહારના વિસ્તારોમાં પણ વીજળી પૂરી પાડી શકે છે. આના પરિણામે વીજળી ટ્રાન્સમિશન ખર્ચમાં મોટી બચત થાય છે. તદુપરાંત, જ્યાં પરંપરાગત રીતે વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકાતી નથી ત્યાં પણ વીજળી પૂરી પાડી શકાય છે.

નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરમાં બળતણ તરીકે શું વપરાય છે?

સ્મોલ મોડ્યુલર રિએક્ટર (SMRs) માટે વપરાતું ઇંધણ મુખ્યત્વે યુરેનિયમ છે. આ માટે યુરેનિયમ-235 સળિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. યુરેનિયમ-235 ઉચ્ચ ઉર્જા ઉત્સર્જન માટે જાણીતું છે.

નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરમાં સલામતીના પાસાઓ

નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરમાં ઘણીવાર નિષ્ક્રિય સલામતી પ્રણાલીઓનો સમાવેશ થાય છે જેને કટોકટીમાં માનવ હસ્તક્ષેપની ઓછી અથવા કોઈ જરૂર નથી. આનો અર્થ એ છે કે કટોકટીમાં અથવા જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે તેઓ બાહ્ય ઊર્જા અથવા માનવ ક્રિયા વિના સુરક્ષિત રીતે બંધ કરી શકે છે.