જીએસટી દરોને તર્કસંગત બનાવવાની કવાયતમાં, મોટાભાગની વસ્તુઓના દરમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે ગયા અઠવાડિયે એક કાર્યક્રમમાં સ્પષ્ટ સંકેત આપ્યો હતો કે હવે આગામી વારો GST દર ઘટાડવાનો છે.આ ઘટાડો સંપૂર્ણપણે રાજ્યોની સંમતિ પર નિર્ભર રહેશે. છેલ્લા બે વર્ષથી, મંત્રીઓનું એક જૂથ આ દિશામાં કામ કરી રહ્યું છે, પરંતુ GST કાઉન્સિલની છેલ્લી ત્રણ બેઠકોમાં, આ મુદ્દા પર કોઈ વિચારણા કરવામાં આવી નથી.
GST દરમાં ઘટાડો દેશના અર્થતંત્રને વેગ આપી શકે છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે GST દર ઘટાડવાથી ગ્રાહકો માટે ખરીદી સસ્તી થશે, જેનાથી માંગ (demand) વધશે અને ઉત્પાદન (production) પ્રોત્સાહિત થશે.
GST દર ઘટાડવાનો મુખ્ય ફાયદો:
✅ ખર્ચ ઘટાડો: ચીજવસ્તુઓ અને સેવાઓ સસ્તી થવાથી મોંઘવારી પર નિયંત્રણ મળશે.
✅ માંગમાં વધારો: ગ્રાહકો વધુ ખરીદી કરશે, જેનાથી બિઝનેસ અને ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન મળશે.
✅ ઉદ્યોગોને રાહત: કાચા માલ અને અંતિમ ઉત્પાદનના GST દરમાં તફાવત ઘટાડવાથી ઉદ્યોગોનું કાર્યપ્રવાહ (cash flow) સુગમ થશે.
✅ કન્ઝ્યુમર સેન્ટિમેન્ટ સુધરશે: વેપારીઓ અને ગ્રાહકોમાં વધુ રોકાણ અને ખર્ચ માટે ઉત્સાહ રહેશે.
મુખ્ય પડકાર: GST દર ઘટાડવાના નાણાકીય અસરને ધ્યાનમાં રાખવું પડશે, કારણ કે તેમાં સરકારના કુલ ટેક્સ કલેક્શન પર અસર પડી શકે છે.
GST દર ઘટાડવાથી હકીકતમાં મોંઘવારીમાં ઘટાડો, માંગમાં વધારો અને અર્થતંત્રમાં ગતિ આવી શકે છે. તમે જે મુદ્દો ઉઠાવ્યો તે ટેક્સ બેઝ (Tax Base) અને વોલ્યુમ (Volume) ઈફેક્ટ પર આધારિત છે.
GST દર ઘટાડવાથી ટૂંક સમયમાં જોવા મળતા મુખ્ય ફાયદા:
વપરાશમાં વધારો: માલ અને સેવાઓ સસ્તી થતા વધુ લોકો તેનો ખરીદી અને વપરાશ કરશે.
ઉત્પાદનમાં વૃદ્ધિ: માંગ વધવાથી ઉદ્યોગો વધુ ઉત્પાદન કરશે, જે રોજગારીમાં વધારો કરશે.
ટેક્સ કલેક્શન યથાવત અથવા વધુ: જો વોલ્યુમ વધે તો ટૂંકા ગાળે ટેક્સ કલેક્શન ઘટી શકે, પણ લાંબા ગાળે તે વધારી પણ શકે છે, કેમ કે વધુ વેચાણ = વધુ GST.
સ્વતઃસ્ફૂર્ત વિકાસ: ઉદ્યોગોને લાભ મળશે, નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગો (MSMEs) માટે આ નફાકારક સાબિત થશે.
પ્રશ્ન છે કે સરકાર GST દર ઘટાડે ત્યારે તે આ અસરને કેટલા સમય માટે માને છે?
જો સરકાર ટેક્સ શોર્ટફોલને અવગણે નહીં અને લાંબા ગાળે આવક વધવાની સંભાવનાઓ જોયે, તો GST દર ઘટાડવાના પડકાર ઓછા થાય!
GST કલેક્શન સતત વધી રહ્યું હોવાથી, GST દરો ઘટાડવા હવે મુશ્કેલ નથી. એવી પણ ચર્ચા છે કે તમાકુ અને અન્ય હાનિકારક ઉત્પાદનો માટે 35 ટકાનો નવો GST સ્લેબ રજૂ કરવામાં આવશે. નિષ્ણાતો કહે છે કે નવા સ્લેબ માટે GST કાયદામાં સુધારો કરવો પડશે અને આ માટે સંસદની મંજૂરી લેવી પડી શકે છે. રેશનલાઇઝેશન દરમિયાન, રોટલી પર 5 ટકા GST અને પરાઠા પર 12 ટકા GST જેવા વિવાદાસ્પદ મુદ્દાઓનો પણ ઉકેલ લાવવો પડશે.