અશોક શિલાલેખના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ, જાણો સમસ્ત વાર્તા

રુદ્રદમનનો જુનાગઢ (ગિરનાર) શિલાલેખ:

• સ્થાન: ગિરનાર પર્વતના પાદ દઝી પાસે જુનાગઢ, ગુજરાતમાં આવેલો છે.

• શાસક: પશ્ચિમ ક્ષત્રપ શાસક રુદ્રદમન પ્રથમ (સત્તા: ઇ.સ. પૂર્વે 130 આસપાસ).

• ભાષા અને સ્વરૂપ: શિલાલેખ સંસ્કૃત ભાષામાં લખાયેલ છે અને તે ગદ્ય સ્વરૂપમાં છે.

• વિશેષતા: આ એ પ્રથમ શિલાલેખોમાંથી એક છે જે સંસ્કૃતમાં લખાયો હતો, જ્યારે તેના પૂર્વના શિલાલેખો સામાન્ય રીતે પ્રાકૃત ભાષામાં હોય છે.

• વિષય: આ શિલાલેખમાં રુદ્રદમન દ્વારા સુદર્શન તળાવના પુનઃનિર્માણનો ઉલ્લેખ છે, જે મૂળतः મૌર્ય વંશના ગવર્નર ચાણક્યના માર્ગદર્શન હેઠળ બનેલું હતું. તળાવ અશોકના સમયમાં પણ જાળવાયું હતું.

• અશોકનો ઉલ્લેખ: તમારા લખાણ મુજબનો ઉલ્લેખ સાચો છે – એ જ ખડક પર લગભગ 250 વર્ષ પહેલાં મૌર્ય સામ્રાજ્યના સમ્રાટ અશોક દ્વારા પણ શિલાલેખ લખાવવામાં આવ્યા હતા. તેઓએ બૌદ્ધ ધર્મના નિયમો અને નૈતિકતા વિશેના svojih “ધર્મલેખો” તે પર ઉત્કિર્ણ કરાવ્યા હતા.

આ શિલાલેખ માત્ર પુરાતત્વશાસ્ત્ર માટે જ નહીં, પણ ભાષાશાસ્ત્ર અને રાજકીય ઇતિહાસ માટે પણ ખૂબ જ અગત્યનો પુરાવા છે.

આ શિલાલેખમાં અહિંસા, નૈતિક જીવન, ધર્મપ્રચાર અને જનકલ્યાણ સંબંધિત શાસન આદેશો. માનવતાવાદી નીતિ, પશુહિંસા વિરોધ, તીર્થયાત્રા, અને ધાર્મિક સહિષ્ણુતા જેવા વિષયોનો ઉલ્લેખ છે.

જુનાગઢ (ગિરનાર) પરનો આ શિલાખંડ બહુ જ અનન્ય અને ઐતિહાસિક રીતે મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે એ જ પથ્થર પર ત્રણ જુદા જુદા શાસકોના શિલાલેખ જોવા મળે છે, જે અલગ અલગ સમયગાળાના છે. ચાલો તેમાં થતો ક્રમવાર ઉલ્લેખ કરીએ:

🔹 1. સમ્રાટ અશોકનો શિલાલેખ (ઈ.સ. પૂર્વે 3મી સદી)

• ભાષા: પ્રાકૃત

• લિપિ: બ્રાહ્મી

• વિષય: અશોકના ધર્મના સિદ્ધાંતો, નૈતિક આચરણ, અહિંસા, જનકલ્યાણ.

• વિશેષતા: આ અશોકના ઘણા શિલાલેખોમાંથી એક છે જે સંભવતઃ જૂનાગઢના પ્રાંત માટે લખાયો હતો.

🔹 2. શાસક રુદ્રદમનનો શિલાલેખ (આશરે ઈ.સ. 150)

• ભાષા: સંસ્કૃત

• લિપિ: બ્રાહ્મી

• વિષય: સુદર્શન તળાવના પુનઃનિર્માણ વિશે માહિતી, રાજનીતિક સિદ્ધિઓ, યાત્રાઓ અને દયા.

• વિશેષતા:

  • સંસ્કૃતમાં લખાયેલ ભારતનો પ્રથમ શિલાલેખ.

  • આ શિલાલેખ ગદ્યમાં છે, કાવ્યાત્મક ન હોવા છતાં શૈલી ખૂબ શાસ્ત્રીય છે.

  • રુદ્રદમનના યુગનું મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક દસ્તાવેજ.

🔹 3. સ્કંદગુપ્ત (ગુપ્ત વંશ)નો શિલાલેખ (આશરે ઈ.સ. 5મી સદી)

• ભાષા: સંસ્કૃત

• વિષય: ફરી એકવાર સુદર્શન તળાવને નુકસાન પામ્યા પછી તેનું મરામતકાર્ય, વિજયો, અને શાસનકાર્ય.

• વિશેષતા: આ બતાવે છે કે તે સ્થળ સદીઓ સુધી રાજકીય અને આર્થિક રીતે મહત્વપૂર્ણ રહ્યું.

સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક મહત્ત્વ:

• આ સ્થળ એ દુર્લભ પુરાવા પૂરું પાડે છે કે કેવી રીતે અલગ અલગ યુગના શાસકો એ જ ભૂમિ પર શાસન કર્યું અને પોતાનું વારસો છોડી ગયા.

• તે ભારતના રાજકીય, ભાષાકીય અને ધાર્મિક વિકાસનું જીવંત દસ્તાવેજ છે.

• આ પ્રકારના મલ્ટિ-લેયર ઇન્સ્ક્રિપ્શન્સ (બહુપત્ર શિલાલેખ) બહુ જ દુર્લભ હોય છે.

જૂનાગઢ શિલાલેખનો અભ્યાસ ઈતિહાસકારો, પુરાતત્વવિદો અને ભાષાશાસ્ત્રીઓ માટે ખૂબ મૂલ્યવાન છે. આ શિલાલેખ ગુજરાતના ઐતિહાસિક વારસાના જીવંત પુરાવા છે. તે યુનેસ્કોના મહત્વના ઐતિહાસિક સ્થળોમાં સ્થાન પામે તેવી પાત્રતા ધરાવે છે.