કેમ ખાસ છે બલુચિસ્તાનનું હિંગળાજ માતા મંદિર?

બલુચિસ્તાનનું હિંગળાજ માતા મંદિર ખૂબ ખાસ છે—ધાર્મિક, ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક તમામ દ્રષ્ટિકોણથી. આ મંદિર માત્ર હિન્દુ ભક્તિનું કેન્દ્ર જ નથી, પરંતુ ભારતમાં અને વિદેશમાં રહેતા હિંદુઓ માટે આસ્થાનું પ્રતીક અને સંસ્કૃતિનો પ્રાચીન સ્મારક છે.

હવે જોઈએ, એનું મહત્વ કેમ વિશિષ્ટ છે:

1. શક્તિપીઠો પૈકી એક પાવન સ્થાન

• હિંગળાજ શક્તિપીઠ 51 શક્તિપીઠોમાંથી એક છે, જ્યાં માન્યતા અનુસાર દેવી સતીનું શિર (માથું) પડ્યું હતું.

• શક્તિપીઠો હિન્દુ ધર્મમાં અત્યંત પવિત્ર માનવામાં આવે છે, અને દરેક શક્તિપીઠ દૈવી શક્તિની વિશિષ્ટ રૂપે આરાધના માટે ઓળખાય છે.

2. મુસ્લિમ-પ્રભુત્વ ધરાવતા દેશમાં સ્થિત હોય છતાં લોકઆસ્થા યથાવત

• હિંગળાજ મંદિર પાકિસ્તાનના બલુચિસ્તાન રાજ્યમાં આવેલું છે, જ્યાં હિન્દુઓ માત્ર 2.14% જેટલા છે.

• તેમ છતાં, દર વર્ષે હજારો શ્રદ્ધાળુઓ અહીં યાત્રા કરે છે—અહિંનું તહેવાર “હિંગળાજ યાત્રા” ખાસ જાણીતું છે.

3. ભારતના અનેક સમુદાયો માટે પવિત્ર તીર્થ

• સિંધી, ભાવસાર અને ચારણ સમુદાયો હિંગળાજ માતાને પોતાનું કુળદેવી માને છે.

• રણના અઘોર રસ્તાઓ પરથી ભક્તો સદીઓથી પગપાળા યાત્રા કરે છે—આ તેમને માતાના દર્શન માટેની શ્રદ્ધાનો દાખલો છે.

 4. કુદરતી ગૂફામાં આવેલું અનોખું મંદિર

• હિંગળાજ મંદિર કોઇ ભવ્ય પથ્થરની ઈમારત નથી, પરંતુ પર્વતોની વચ્ચે સ્થિત પ્રાકૃતિક ગુફામાં આવેલું છે.

• આ ગુફામાં દેવીની મૂર્તિ કાંઇક અલગ જ રીતે પ્રગટ છે, જેને “પિંડ” તરીકે પૂજવામાં આવે છે.

5. ધાર્મિક સહઅસ્તિત્વનું સંકેત

• બલુચી મુસ્લિમ સમુદાય પણ આ મંદિરમાં શ્રદ્ધા ધરાવે છે.

• તેઓ હિંગળાજ માતાને “નાની મંદિર” તરીકે ઓળખે છે.

• આ બધું સાંસ્કૃતિક સહિષ્ણુતા અને પરસ્પર આદરનું દુર્લભ ઉદાહરણ છે.

6. ભારતની પૌરાણિક વારસાની યાદગીરિ

• હિંગળાજ મંદિરની ઉલ્લેખ સતી કથા, સ્કંદપુરાણ અને તંત્ર ચૂડામણિ જેવા શાસ્ત્રોમાં મળે છે.

• આ પાવન સ્થાન ભારતના ઐતિહાસિક ભૌગોલિક વિસ્તારની યાદ પણ અપાવે છે, જ્યાં શ્રીવિદ્યા અને શક્તિ ઉપાસનાનું ઊંડું સ્થાન હતું.

ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ચાલી રહેલા તણાવની પૃષ્ઠભૂમિમાં બલુચિસ્તાનની સ્વતંત્રતાની માંગ ફરીથી તેજ બની છે. આ વચ્ચે, આસામના મુખ્યમંત્રી હિમંત બિસ્વા સરમાએ બલુચિસ્તાનના હિંદુ દાયકાના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડતા હિંગળાજ માતાના મંદિરને સનાતન ધર્મ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થળ તરીકે ઊભું રાખ્યું છે.

હિંગળાજ શક્તિપીઠ: બલુચિસ્તાનના રણમાં આવેલો સંસ્કૃતિ અને શ્રદ્ધાનો પાવન દ્રષ્ટાંત

બલુચિસ્તાનના ઉબડખાબડ વિસ્તારમાં આવેલા હિંગળાજ માતાના મંદિરે હિન્દુ ધર્મની શ્રદ્ધા, ઇતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક સહઅસ્તિત્વના દુર્લભ દૃશ્યનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આસામના મુખ્યમંત્રી હિમંત બિસ્વા શર્માએ તાજેતરમાં આ મંદિરના ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ અંગે પ્રકાશ પાડી, જે ભારત-પાકિસ્તાન તણાવની પૃષ્ઠભૂમિમાં નવા મૂલ્યો ઉમેરે છે.

રણપથ પર શ્રદ્ધાનું યાત્રામાર્ગ:

CM શર્માએ જણાવ્યું કે:

“સિંધી, ભાવસાર અને ચારણ સમુદાયના ભક્તો સદીઓથી રણના રસ્તાઓ પાર કરીને હિંગળાજ માતાનું દર્શન કરવા જાય છે. આ યાત્રા માત્ર એક ધાર્મિક અભ્યાસ નથી, પણ તે એક સંસ્કૃતિ અને શ્રદ્ધાનો જીવંત દસ્તાવેજ છે.**”

હિંગોળ નેશનલ પાર્કમાં આવેલું શક્તિપીઠ:

• મંદિર પાકિસ્તાનના બલુચિસ્તાન રાજ્યમાં હિંગોળ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનની ગરમ ખીણોમાં આવેલું છે.

• માન્યતા અનુસાર, દેવી સતીનું માથું અહીં પડ્યું હતું, જેના કારણે આ સ્થાન શક્તિપીઠોમાં સૌથી પવિત્ર માનવામાં આવે છે.

• અસંખ્ય હિન્દુ ભક્તો અહીં દર વર્ષે શ્રદ્ધાપૂર્વક યાત્રા કરે છે.

સહઅસ્તિત્વનું દુર્લભ ઉદાહરણ:

મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું કે:

“બલુચ સમુદાય પણ આ મંદિરને ‘નાની મંદિર’ કહીને ગૌરવપૂર્વક સંબોધે છે. આ માત્ર ધાર્મિક સ્થાન નથી, પરંતુ સહિયારી વારસો અને પરસ્પર આદરનું જીવંત ચિહ્ન છે.”

ઇતિહાસના સાક્ષી તરીકે બલુચિસ્તાન:

CM શર્માએ વધુમાં જણાવ્યું કે:

“બલુચિસ્તાન ક્ષેત્ર વિભાજન પહેલાં પણ હિન્દુઓની પ્રાચીન સાંસ્કૃતિક હાજરીનું સાક્ષી રહ્યું છે. હિંગળાજ મંદિર આ ઉંડા ઇતિહાસનું અમૂલ્ય દ્રષ્ટાંત છે.”

હિંગળાજ માતાનું ઐતિહાસિક મહત્વ:

• હિંગળાજ માતાનું મંદિર બલુચિસ્તાનના લસ્બેલા જિલ્લામાં આવેલું છે.

• આ મંદિર 51 શક્તિપીઠોમાંથી એક ગણાય છે, જ્યાં દેવી સતીનું બ્રહ્મરંધ્ર (મસ્તકનું ભાગ) પડ્યું હતું.

• અહીંની હિંગળાજ યાત્રા પાકિસ્તાનમાં હિન્દુઓ માટે સૌથી મોટો તહેવાર છે.

• દરેક વર્ષે હજારો શ્રદ્ધાળુઓ—even પાકિસ્તાનના અન્ય વિસ્તારોમાંથી—આ યાત્રામાં ભાગ લે છે.

• અહીંનું મંદિર એક ગુફામાં આવેલું છે અને આ વિસ્તાર ભૌગોલિક અને ધાર્મિક રીતે અનોખું છે.

CM હિમંત બિસ્વા સરમાનું નિવેદન:

CM હિમંત બિસ્વા સરમાએ જણાવ્યું:

“બલુચિસ્તાન માત્ર રાજકીય દૃષ્ટિએ જ નહીં, પણ ધર્મ અને સંસ્કૃતિના દ્રષ્ટિકોણે પણ ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. અહીં આવેલું હિંગળાજ શક્તિપીઠ આખા હિંદુ ધર્મ માટે પાવન સ્થળ છે.“

તેમના નિવેદનને કેટલાક નિરીક્ષકોે ભારતના બલુચ મુદ્દા પર માનસિક-સાંસ્કૃતિક દાવો માન્યો છે, ખાસ કરીને જ્યારે ભારતે અગાઉ પણ બલુચિસ્તાનના માનવાધિકાર મુદ્દે અવાજ ઉઠાવ્યો છે.

પાકિસ્તાનમાં હિન્દુઓની સ્થિતિ:

• પાકિસ્તાનની કુલ વસ્તીમાંથી માત્ર 2.14% (લગભગ 44 લાખ) લોકો હિન્દુ ધર્મના અનુયાયી છે.

• મોટાભાગના હિન્દુઓ સિંધ, લાહોર, અને બલુચિસ્તાન વિસ્તારમાં વસે છે.

• બલુચિસ્તાનમાં ધર્મ અને જ્ઞાતિના આધાર પર વારંવાર વિમોચનવાદી અને ધર્મજાતિય તણાવ જોવા મળ્યા છે.