હાલમાં નકલી નોટોના બનાવટ અને આપસી ફેલાવાની વધતી ઘટનાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) એ નકલી નોટોની હવાલત અને ઓળખ માટે નવી ગાઈડલાઈન રજૂ કરી છે. આ નવા નિયમોના માધ્યમથી, નકલી નોટોને ઓળખવામાં અને તેમને નાબૂદ કરવામાં મદદ મળવાનો આશાવાદ છે.
RBIની નવી ગાઈડલાઈનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ:
- ઑપ્ટિકલ સિક્યૂરિટી ફીચર્સ:
નકલી નોટોને ઓળખવા માટે RBI નવી ટેકનિકલ સુવિધાઓ પ્રદાન કરી રહી છે, જેમ કે ઑપ્ટિકલ સિક્યૂરિટી ફીચર્સ, જેણે નોટની ઓળખ કરવી સરળ બનાવશે. - સુપરવિઝરી ટેકનોલોજી:
RBI નવી સુપરવિઝરી ટેકનોલોજી ને લાગુ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, જે સિક્યુરિટી ફીચર્સને વધુ મજબૂત બનાવશે અને નકલી નોટોના બનાવટને મુશ્કેલ બનાવશે. - પ્રસિદ્ધ હોલોગ્રાફી:
નોટ પર હોલોગ્રાફિક મેન્યુફેક્ચર અને એફેક્ટિવ 3D પ્રિન્ટિંગ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરવાને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવશે, જે ખાસ કરીને નકલી નોટોને અલગ પાડવામાં મદદ કરશે. - બેંક અને નોટ મશીનની ચકાસણી:
RBIએ તમામ બેંકોએ અને એટીએમ મશીનોને નવા સિક્યુરિટી ફીચર્સ સાથે અપડેટ કરવા માટે મર્યાદિત સમય આપી છે. જેથી નકલી નોટોને ઝલકમાં ઓળખી શકાય. - જાહેર જનસાચેતના અભિયાન:
RBI દ્વારા જાહેર જનસાચેતના અભિયાન ચલાવવાનો પણ પ્લાન છે, જેના થકી લોકો નકલી નોટોની ઓળખ કઈ રીતે કરી શકે છે, તે અંગે માહિતગાર કરવામાં આવશે.
આ ગાઈડલાઈનોના ફાયદા:
- નકલી નોટોના પ્રસાર પર નિયંત્રણ રહેશે.
- નકલી નોટોને ઓળખવામાં ગ્રાહકો અને વિસ્તાર બંને માટે સરળતા રહેશે.
- નાણાંકીય સુવિધાઓ અને હિસાબી વ્યવહારોમાં વધુ વિશ્વસનીયતા અને સુરક્ષા રહેવાની આશા છે.
નકલી નોટો બેંક અને એટીયમ (ATM)માંથી મળતી હોય છે, જેનાથી નાણાંકીય નુકસાન અને અફવા फैलાવવી શક્ય હોય છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) એ નકલી નોટોની ઓળખ સરળ બનાવવામાં મદદરૂપ એક નવી ગાઈડલાઈન રજૂ કરી છે. આ ગાઈડલાઇન નકલી નોટોને ઓળખવા માટેના કેટલાક મહત્વપૂર્ણ પાસાઓ પર પ્રકાશ પાડે છે, જેથી વ્યક્તિોએ ઝડપથી અને બિનમુશ્કલતાથી નકલી નોટોને ઓળખી શકાય.
RBIની નવી ગાઈડલાઈન મુજબ નકલી નોટોની ઓળખ માટેની કેટલીક સલાહો:
- ફીચર્સને ધ્યાનથી તપાસો:
- નકલી નોટ પર રહેલા ટેક્સ્ટ, ફોટોગ્રાફી અને હોલોગ્રાફીના ફીચર્સને ધ્યાનથી તપાસો.
- સિક્યુરિટી થ્રેડ અને વોટરમાર્ક પણ નકલી નોટોને ઓળખવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. તેઓ સાચી નોટમાં સારો દેખાવ ધરાવતી હોય છે.
- ટચ અને ફીલ:
- સાચી નોટો હંમેશા દ્રષ્ટિ અને સ્પર્શના દૃષ્ટિકોણથી સચોટ હોય છે. તે સરળતાથી વઘારવામાં આવી શકે છે. નકલી નોટ નમ્ર રીતે જઢાતા હોય છે અને તેમાં ખોટી ટેક્સ્ચર અથવા પૃષ્ઠસર સમાનતા હોઈ શકે છે.
- અલ્ટ્રાવાયલેટ લાઇટ:
- નકલી નોટના પરિચય માટે અલ્ટ્રાવાયલેટ લાઇટની ઉપયોગીતા છે. સાચી નોટ પર રાહતપણે દેખાવતી ફલૂરેસેન્સ રહે છે, જ્યારે નકલી નોટમાં આ લક્ષણો આપમેળે હાજર નથી.
- એટીએમ ચેક:
- એટીએમમાંથી નોટ કાઢતી વખતે સાવચેત રહેવું મહત્વપૂર્ણ છે. યોગ્ય પ્રકારની સિક્યુરિટી તકનીકોનું અનુસરણ કરીને, નિયમિત તપાસ કરવામાં આવશે.
- અદ્યતન ટેકનોલોજી:
- RBI હવે નોટ પર ફિઝિકલ અને ડિજિટલ સિક્યુરિટી ફીચર્સ ઉમેરવા માટે કડક પદ્ધતિઓ અપનાવી રહી છે, જે તેમને વધુ સરળતાથી ઓળખી શકાય તેવી બનાવે છે.
જાહેર જનસાચેતના અભિયાન:
- RBI નાગરિકોને નકલી નોટોને ઓળખવામાં મદદ કરવા માટે જાગૃતતા અભિયાન ચલાવશે. તેમાં સમાજિક મીડિયા, જાહેર પ્રવૃત્તિઓ, અને પ્રશિક્ષણ કાર્યક્રમો સામેલ હશે.
આ રીતે, RBI દ્વારા પ્રદાન કરેલા નવા માર્ગદર્શક સિદ્ધાંતો સાથે, નકલી નોટોની ઓળખ કરવી વધુ સરળ અને આરામદાયક બની શકે છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) એ 500 રૂપિયાની નોટ પર સ્ટાર ચિહ્ન સાથે નોટોની માન્યતા અને નિયમો વિશે સ્પષ્ટતા કરી છે. આ ચિહ્નને જોતા લોકોમાં ખોટી નોટના ખ્યાલથી ગભરાવું છે, પરંતુ RBI મુજબ આ 500 રૂપિયાની નોટ સંપૂર્ણ રીતે માન્ય છે અને અસલી છે.
સ્ટાર ચિહ્ન ધરાવતી 500 રૂપિયાની નોટ:
- સ્ટાર ચિહ્ન એ પ્રિન્ટિંગ ખામીઓથી પીડિત નોટોને ઓળખી માટેના પ્રણાલીની એક કડક પ્રક્રિયા છે.
- જો પ્રિન્ટિંગ દરમિયાન નોટો ખોટી રીતે છાપવામાં આવી છે, તો RBI એ તેમને “સ્ટાર ચિહ્ન” સાથે બદલવા માટે બેંક નોટોના પેકેટમાં જારી કરવાનો નિર્ણય લીધો છે.
- આ પ્રકારની નોટો લેબલ અને સિરીયલ નંબર સાથે આપવામાં આવે છે, જેના દ્વારા તે ઓળખી શકાય છે કે આ નોટ ખોટી પ્રિન્ટિંગના કારણે જારી કરવામાં આવી છે.
RBIનું ઉદ્દેશ:
- પ્રિન્ટિંગ પ્રક્રિયા માટે સરળતા: આનો મુખ્ય ઉદ્દેશ એ છે કે નોટની પ્રિન્ટિંગ પ્રક્રિયા માટે સરળતા અને ગતિ લાવવામાં આવે. જેથી દરેક નોટને યોગ્ય રીતે પ્રિન્ટ કરવામાં આવે અને કોઈ ખામી ન આવે.
- પ્રક્રિયા વધારે અસરકારક બનાવવી: જો ખોટી નોટો આવે છે, તો સમગ્ર બેચને સ્ક્રેપ કરવાનો વિધાન સમય અને સંસાધનોનો બગાડ કરે છે. “સ્ટાર ચિહ્ન” ધરાવતી નોટોનું જારી કરવાનો નિર્ણય આ સમસ્યાનો ઉકેલ છે.
અત્યાર સુધીનું પ્રેક્ટિસ:
- આ પ્રકારની “સ્ટાર ચિહ્ન” ધરાવતી નોટો 2006 થી જારી કરવામાં આવી રહી છે, અને આ નિયમ અત્યાર સુધી ચાલુ છે, જેનાથી નાગરિકોને ગભરાવવાની જરૂર નથી.
આ રીતે, સ્ટાર ચિહ્ન ધરાવતી 500 રૂપિયાની નોટોને માન્ય ગણવી જોઈએ અને આ RBIના નિયમો અનુસાર હમણાંથી જારી કરવામાં આવી છે.
