હરિયાણા અને પંજાબ વચ્ચેના પાણી વિવાદ પર કેન્દ્રએ મોટી કાર્યવાહી કરી, હવે CISF ભાખરા ડેમને સુરક્ષા પૂરી પાડશે

રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને આંતરરાજ્ય સંવેદનશીલતા સાથે સંકળાયેલ અત્યંત ગંભીર મુદ્દો છે. આવો તેનો સારાંશ અને મહત્વ સમજીએ:

ભાખરા નંગલ ડેમ – નવીનતમ સુરક્ષા વ્યવસ્થા:

✅ કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયો:

• CISF (Central Industrial Security Force) ની 296 નવી જગ્યાઓ માટે મંજૂરી અપાઈ છે.

• ડેમની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે ₹8.59 કરોડની રકમ ફાળવાઈ છે.

• સુરક્ષા દળોને રહેઠાણ, સંદેશાવ્યવહાર, પરિવહન અને અન્ય લોજિસ્ટિક સવલતો ઉપલબ્ધ કરાવવાના નિર્દેશ આપવામાં આવ્યા છે.

🎯 ઉદ્દેશ:

• ભાખરા ડેમ જેવી રાષ્ટ્રીય સંપત્તિને કોઈપણ આંતરરાજ્ય વિવાદ કે અનિશ્ચિત પરિસ્થિતિઓના સમયે સુરક્ષિત રાખવી.

• વિશ્વસનીય અને નિષ્પક્ષ સુરક્ષા એટલે કે CISF મારફતે ડેમના દરવાજાઓ અને ઓપરેશનલ સિસ્ટમ પર કાયદેસર નિયંત્રણ જાળવવું.

પૃષ્ઠભૂમિ – પંજાબ-હરિયાણા પાણી વિવાદ:

• તાજેતરમાં પંજાબ સરકારે પોતાનું પોલીસ દળ ડેમ પર તૈનાત કર્યું હતું અને ડેમના પાણીના દરવાજાઓનો નિયંત્રણ પોતાના હાથમાં લઈ લીધો હતો.

• આ પગલાંને કાયદાકીય રીતે ગંભીર અને ચિંતાજનક માનવામાં આવ્યું છે.

• બીબીએમબી (Bhakra Beas Management Board) ના ચેરમેન જ્યારે પાણી છોડવા ગયા ત્યારે તેમને બંધક બનાવવામાં આવ્યા, જે આંતરરાજ્ય તણાવ અને કાયદા વ્યવસ્થાની દૃષ્ટિએ ગંભીર ઘટના છે.

જાબ માટે માત્ર પાણીની હિસ્સેદારીનો પ્રશ્ન નથી, પણ તે રાજ્યની ફેડરલ હક, આત્મગૌરવ અને કુદરતી સંસાધનોના નિયંત્રણ સાથે જોડાયેલ એક નીતિગત લડત બની ગયો છે. મુખ્યમંત્રી ભગવંત સિંહ માનનો અભિગમ સંકેત આપે છે કે પંજાબ હવે BBMBના પુનર્ગઠન અને કેન્દ્રીય દબાણ સામે ખુલ્લું વિરોધ કરી રહ્યું છે.

આમાંથી મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ સમજીએ:

નીતિ આયોગની બેઠકમાં પંજાબનો અભિગમ – મુખ્ય મુદ્દાઓ:

1. BBMBનું પુનર્ગઠન:

   • C.M. માન BBMBના કેન્દ્રીયીકૃત વ્યવહાર અને હરિયાણા તરફ ઢળી ગયેલી નીતિ વિરુદ્ધ વાંધો ઉઠાવશે.

   • તેઓ BBMBને “કેન્દ્ર અને હરિયાણાની કઠપૂતળી” ગણાવી રહ્યા છે.

2. પાણી કરારની સમીક્ષા:

   • દર 25 વર્ષે પાણી કરારોનું પુનર્મૂલ્યાંકન થવું જોઈએ, કારણ કે જળસ્તર બદલાતું રહે છે.

   • પંજાબે દેશ માટે પોતાનું પાણી અને જમીન સમર્પણરૂપે આપી છે, એનો પૂરતો વળતર તેને મળતો નથી, એવો દાવો છે.

3. 3000 જગ્યાઓ ભરાઈ નથી:

   • BBMB દ્વારા પંજાબના હકની 3000 જગ્યાઓ ખાલી રાખવામાં આવી, જેથી સરકારનું દાવપેચ નબળું પડે.

   • આ બાબત “જાણતી-બૂઝતી ચૂક” હોવાનું મુખ્યમંત્રીએ કહેલું.

4. ₹32 કરોડનું બાકી ચુકવણીનું દાવું:

   • પંજાબે BBMBના ઈન્ફ્રા માટે ચૂકવેલા ₹32 કરોડ હજુ સુધી પાછા મળ્યા નથી.

   • રાજ્ય સરકાર હવે આ અંગે કાયદેસર દાવો દાખલ કરશે.

રાજકીય સંદર્ભ અને વિરોધાભાસ:

• BBMBમાં હાલનો અધિકાર વિતરણ પુર્વ પાટીલા પર આધારિત છે – જેમાં પંજાબ, હરિયાણા અને રાજસ્થાનને ભાગ મળવો જોઈએ.

• પંજાબના મંતવ્ય મુજબ, લોકલ રીતે નિયંત્રણ, જથ્થાબંધ રોકાણ, અને ન્યાયસંગત ભરતી BBMBની ભૂમિકા હોવી જોઈએ – પણ એવું નથી થઈ રહ્યું.

• પંજાબે આ મુદ્દાને હવે રાષ્ટ્રીય મંચ – નીતિ આયોગની બેઠક સુધી લઈ જવાનો નિર્ણય લીધો છે, જે રાજકીય દબાણ બનાવવા માટે એક વ્યૂહાત્મક પગલું છે.

આગળ શું શક્ય છે?

• પંજાબ કેન્દ્રીય વિમર્શમાં BBMBના ફેડરલ પુનર્ગઠનની માંગ આગળ મૂકી શકે છે.

• આ મુદ્દો હવે માત્ર વિવાદ નથી, પણ સંઘીય બંધારણ અને નદીજળ વિતરણના નિયંત્રણના મુદ્દા તરીકે પણ ઉછળે તેવી શક્યતા છે.

• કેન્દ્ર તરફથી જવાબદારીપૂર્ણ મધ્યસ્થી અથવા નવો જળ સંશોધન ફ્રેમવર્ક સર્જવા માટે દબાણ વધે એવું પણ બને.