ભારત સરકારે પહલગામ હુમલા બાદ પાકિસ્તાન સામે વધુ એક મોટું પગલું ભર્યું છે. વાણિજ્ય મંત્રાલયે આ અંગે જાહેરનામું બહાર પાડી કહ્યું કે, ભારતે પાકિસ્તાનની તમામ વસ્તુઓ પર પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ આયાત પર તાત્કાલિક અસરથી પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે.
ભારત સરકારે પાકિસ્તાનથી આયાત પર તાત્કાલિક અસરથી પ્રતિબંધ મૂકતો નિર્ણય જાહેર કર્યો છે. આ નિર્ણય વિદેશ વ્યાપાર નીતિ (Foreign Trade Policy) 2023 અંતર્ગત લેવામાં આવ્યો છે, જેમાં એવી જોગવાઈ છે કે દેશમાં નૈસર્ગિક, વ્યૂહાત્મક કે અન્ય કોઈ પણ ગંભીર કારણોસર કોઇ દેશમાં ઉત્પાદન થયેલા અથવા ત્યાંથી નિકાસ થયેલા માલ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવી શકે છે — દાયરા હેઠળ પાકિસ્તાનમાંથી આવતા તમામ પ્રકારના સામાન પર પ્રતિબંધ લાગુ કર્યો છે.
મુખ્ય મુદ્દાઓ:
-
પ્રતિબંધનો વ્યાપ:
પાકિસ્તાનમાં ઉત્પન્ન અથવા ત્યાંથી નિકાસ થતા કોઈ પણ પ્રકારના માલ માટે — ચાહે તે સીધું આયાત કરવામાં આવે કે બીજા દેશમાં ટ્રાંઝિટ થઈને આવે (indirect or transshipment) — આયાત બંધ રહેશે. -
કારણો:
જો કે જાહેરનામામાં સ્પષ્ટ કારણ જણાવ્યું નથી, પણ આવા પગલાં સામાન્ય રીતે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા, રાજકીય તણાવ, આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધો અથવા આતંકવાદ સંદર્ભે લેવામાં આવે છે. -
અગાઉ પણ આવો પ્રતિબંધ:
ફેબ્રુઆરી 2019ના પુલવામા આતંકવાદી હુમલા પછી પણ ભારતે પાકિસ્તાનથી “મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન”નો દરજ્જો પાછો લઇ લીધો હતો અને ઘણા પાકિસ્તાની ઉત્પાદનો (જેમ કે સેમી પેક્ડ ફળ, મેમોન્સીસ્ટિક્સ, ટેક્સટાઈલ્સ) પર આયાત શૂન્ય કરી દીધી હતી.
અસર શું થઈ શકે?
-
વિદેશ વેપાર માટે પાકિસ્તાન ઉપર પ્રભાવ:
પાકિસ્તાનના નિકાસકારો માટે ભારત મોટો બજાર રહ્યો છે, ખાસ કરીને ટેક્સટાઈલ, ફ્રૂટ, મેડિકલ ઇક્વિપમેન્ટ, કેમિકલ્સ વગેરે માટે. -
ભારત માટે અસર ઘટતી:
ભારત માટે પાકિસ્તાનથી આયાતનું કુલ મૂલ્ય ખૂબ જ ઓછું છે. 2022-23માં પાકિસ્તાનથી આયાત લગભગ ₹500 કરોડ જેટલી હતી — એટલે આ પ્રતિબંધથી ભારતના વેપાર પર મોટી અસર થવાની શક્યતા નથી.
કોઈપણ અપવાદ માટે ભારત સરકારની મંજૂરી લેવી પડશે
DGFT (Directorate General of Foreign Trade)એ જાહેરનામાંમાં કહ્યું કે, ‘આ પ્રતિબંધિત રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને સાર્વજનિક નીતિના હિતમાં લગાવવામાં આવ્યો છે. આ પ્રતિબંધમાં કોઈપણ પ્રકારના અપવાદ માટે ભારત સરકારની મંજૂરી લેવી પડશે.’ વિદેશ વ્યાપાર નીતિમાં ‘પાકિસ્તાનથી આયાત પર પ્રતિબંધ’ શીર્ષક સાથે આ જાહેરનામું બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું.
