વર્ષ 2025માં થશે ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી, કેવી રીતે હાથ ધરાશે પ્રક્રિયા

2011 માં, પરંપરાગત પદ્ધતિથી, વસ્તી ગણતરી અધિકારીઓ (કાઉન્ટર્સ) ઘરો-ઘરે જઈને લોકોના પરિવારના સભ્યોની માહિતી એકઠી કરતા હતા. આ પ્રક્રિયા દ્વારા માહિતી સરસ રીતે ભરી લેવામાં આવી હતી, પરંતુ તેમાં થોડી સમસ્યાઓ અને સમય ખોટ પણ હતી.

2025 માં ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીની પ્રક્રિયાને લઈને કેટલીક મુખ્ય બાબતો:

1. મોબાઈલ અને વેબ આધારિત સર્વે (Online Survey):

• 2025માં, માહિતી ઓનલાઇન સબમિટ કરવાથી એકઠી કરવામાં આવશે. લોકો પોતે ઓનલાઈન પોર્ટલ અથવા મોબાઈલ એપ્લિકેશન્સ દ્વારા માહિતી અપલોડ કરી શકશે.
• આ રીતે, ડેટા સંગ્રહ કરતા સમયે ચૂક ન થવાની શક્યતા ઘટી જાય છે, અને આ પ્રક્રિયા વધુ સચોટ અને સમયકારક થશે.

2. આધાર આધારિત માહિતી:

• 2025 ની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી માટે આધાર આધારિત ઓળખ અને અન્ય સામાજિક-આર્થિક માહિતી મેળવી શકાય છે. આ સાથે, વસ્તી વિશેના ડેટા વધુ સચોટ અને સંકલિત હશે.
• આધારના ઉપયોગ દ્વારા, વસ્તી ગણતરીના માહિતીને સરળતાથી માન્ય અને આધિકૃત બનાવવું શક્ય બનશે.

3. GPS અને Geo-Tagging નો ઉપયોગ:

• 2025 માં, માહિતી એકત્રિત કરવા માટે GPS અને Geo-Tagging જેવી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ થશે. તે દરેક વિસ્તાર અને ઘરના સ્થાનનો દૃશ્યમાન ડેટા એકઠા કરી શકે છે, જે ઉપરાંત વધુ ચોકસાઈ લાવશે.

4. ડેટાની સુરક્ષા અને ગોપનીયતા:

• ડિજિટલ પદ્ધતિમાં, માહિતી એન્ક્રિપ્શન, પરમિશન આધારિત ઍક્સેસ અને ફાયરવોલ દ્વારા સુરક્ષિત રહેશે. આ પ્રમાણે, લોકોની વ્યક્તિગત અને ગુપ્ત માહિતીનું રક્ષણ કરવું મહત્વપૂર્ણ રહેશે.

5. ઓનલાઇન સહાય અને પ્રતિસાદ:

• આ પદ્ધતિના માધ્યમથી, લોકો વેબસાઇટ અથવા એપ્લિકેશન દ્વારા ઓનલાઈન મદદ મેળવી શકે છે. તેઓ ચિંતાઓ અથવા પ્રશ્નો માટે ટેકનિકલ સપોર્ટ પણ મેળવવા માટે સક્રિય રહેવામાં મદદ મેળવશે.

6. વિશ્વસનીયતા અને ઝડપી પ્રક્રિયા:

• 2011 ની પરંપરાગત પદ્ધતિની તુલનામાં, ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી ઝડપથી અને વધુ સચોટ રીતે પૂર્ણ કરી શકાશે. તેથી, ગણતરીના પરિણામો પણ ઝડપથી ઉપલબ્ધ થશે.

7. દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં સરળ પਹੁંચ:

• ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં, દૂરસ્થ અને ગ્રામિણ વિસ્તારોમાં પણ વધુ સરળતા અને પ્રભાવશાળી રીતે માહિતી પ્રાપ્ત કરી શકાશે, જ્યાં પરંપરાગત પદ્ધતિથી ઘરની મુલાકાત લેવી મુશ્કેલ હોઈ શકે છે.

8. અદૃત અને આપત્તિ-પ્રવણ વિસ્તારોમાં સેવા:

• આ રીત દ્વારા, આપત્તિ-પ્રવણ વિસ્તારો (જેમ કે પ્રાકૃતિક આપત્તિનું સામનો કરનારા પ્રદેશો)માં પણ વસ્તી ગણતરી સરળતાથી કરવી શક્ય બને છે, જ્યાં પરંપરાગત ઍનલોગ પદ્ધતિથી આકસ્મિક પરિસ્થિતિઓના કારણે અવરોધો સર્જાઈ શકે છે.

9. એફિશિયન્સી અને ખર્ચમાં કટોકટી:

• 2025 માં, ડિજિટલ પદ્ધતિ દ્વારા વસ્તી ગણતરી વધુ કાર્યક્ષમ રીતે કરી શકાશે, જે પરંપરાગત પદ્ધતિની તુલનામાં ખર્ચમાં ઘટાડો લાવશે.

10. પ્રશિક્ષણ અને જાગૃતિ:

• સરકાર દ્વારા આ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી માટે લોકોમાં જાગૃતતા લાવવી પડશે. શહેરી અને ગ્રામિણ વિસ્તારોમાં લોકોને ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને માહિતી અપલોડ કરવાનો યોગ્ય માર્ગ બતાવવો પડશે.

11. વિશ્વના પદ્ધતિ પ્રમાણે:

• ભારત વિશ્વના કઈક દેશોની જેમ ડિજિટલ પદ્ધતિનો અનુસરશે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા નકલી માહિતી, ખોટા રિપોર્ટિંગ અને અન્ય મિશ્રિત માહિતીથી બચવાનો પ્રયાસ કરશે.

આ રીતે, 2025 ની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં, આંકડાઓ એકત્રિત કરવા માટે અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી અને વ્યવસ્થાઓનો ઉપયોગ થશે, જે વાસ્તવિક ડેટા સંગ્રહ અને તાજી માહિતી મેળવવામાં મહત્વપૂર્ણ ઠરી જશે.

ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી માટે ભારત સરકાર નવી અને ઉત્તમ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરશે. જે પ્રમાણે સ્માર્ટફોનના ઉપયોગ દ્વારા લોકોને વિશિષ્ટ ફોર્મ ભરવાનું જણાવવામાં આવશે. આ પ્રક્રિયાની કેટલાક મુખ્ય તત્વો નીચે આપેલા છે:

1. સ્માર્ટફોન અને મોબાઈલ એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ:

• 2025 ની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં, સ્માર્ટફોનના ઉપયોગને મોટું મહત્વ આપવામાં આવશે. આ ફોર્મો મોબાઈલ એપ્લિકેશન અથવા વિશિષ્ટ વેબસાઇટ દ્વારા ભરવાં પડશે.
• આધાર આધારિત પણ આ માહિતી લેવામાં આવી શકે છે, જેનાથી નાગરિકોની ઓળખ સચોટ રીતે ચકાસી શકાય.

2. ફોર્મ ભરવાની પદ્ધતિ:

• હર નાગરિકને એક ડિજિટલ ફોર્મ ભરવા માટે મોકલવામાં આવશે. આ ફોર્મમાં તેઓ તેમની વર્તમાન વસવાટનો વિસ્તાર, પરિવારના સભ્યોની માહિતી, વિશ્વસનીય આધાર આધારિત વિગતો વગેરે દાખલ કરશે.
• આ ફોર્મમાં તે વિવિધ સોલ્યુશન્સ (જેમ કે નામ, પતિ-પત્ની, બાળકો, અને અન્ય કી માહિતી) દર્શાવવાની રહેશે.

3. તાકીદે અને સરળતાથી ડેટાની સંગ્રહ અને સંપાદન:

• ડિજિટલ ફોર્મથી માહિતી ઝડપી અને અસરકારક રીતે મેળવી શકાશે.
• લાઇવ ડેટા એન્ટ્રી (Live Data Entry) ને કારણે, જાણકારી તરત જ સિસ્ટમમાં દાખલ થઇ જશે, જેના કારણે માહિતી સંપાદિત અને ફિલ્ટર કરવા માટે સરળતા રહેશે.

4. વિશ્વસનીયતા અને ચોકસાઈ:

• આધાર સંલગ્ન માહિતીની મદદથી, આ ડેટા સાચી, સંપૂર્ણ અને વિશ્વસનીય બની રહેવાની શક્યતા છે.
• ઝડપી વેરિફિકેશન થવાની તક રહેતી હોય, જેથી ખોટી અથવા અપૂરતી માહિતી મેળવવાની શક્યતા ઓછી થઈ શકે છે.

5. ડેટાની ફિલ્ટરિંગ અને વિશ્લેષણ:

• ઓનલાઇન પદ્ધતિ દ્વારા, માહિતી સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ થાય છે, અને તેને ફિલ્ટર કરીને વિશ્લેષણ કરવું પણ સરળ બની જાય છે.
• ડિજિટલ પદ્ધતિની મદદથી, સામાજિક-આર્થિક અથવા વિશ્વસનીય પરિસ્થિતિ અનુસાર લોકોએ રજૂ કરેલા ડેટાને શ્રેણીબદ્ધ કરવામાં સરળતા રહેશે.

6. અતિવ્યાપી અને દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં પહોંચી શકે છે:

• પ્રવેગી માધ્યમ જેવી ઇન્ટરનેટ અને સિસ્ટમ્સ દ્વારા, નાગરિકો પોતાના સ્માર્ટફોનથી ઓનલાઇન ફોર્મ પૂરો કરી શકશે. જેના પરિણામે, નર્મદા, લડાખ, અને લક્ષદ્વીપ જેવા વિસ્તારોમાં પણ સુવિધા ઉપલબ્ધ થશે.

7. સાંસ્કૃતિક અને ભાષાઈ વિવિધતા માટે તૈયારી:

• ભારતના વિવિધ વિસ્તારો અને ભાષાઓ માટે, ડિજિટલ ફોર્મ અને મોબાઈલ એપ્લિકેશન વિવિધ ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ કરવામાં આવશે.
• લોકો પ્રતિસાદ આપતા સમયે, તેમને સાંસ્કૃતિક અને સ્થાનિક ભાષામાં સજ્જ થવાનો અધિકાર મળશે.

8. ડેટાની સુરક્ષા અને ગોપનીયતા:

• ડિજિટલ થવા પર, તમામ ડેટાને એન્ક્રિપ્ટ (encrypt) કરી, સુરક્ષિત રાખવામાં આવશે.
• પ્રાઇવસી પૉલિસી અને સુરક્ષા માપદંડ મુજબ, લોકોની વ્યક્તિગત માહિતી સલામત રહેશે.

9. પ્રતિસાદ અને સર્ચ ફેસિલિટીઝ:

• ડિજિટલ પદ્ધતિના માધ્યમથી, લોકો આધાર આધારિત મફત તકનીકી અને ચિંતાઓ માટે વેબસાઇટ અથવા હોટલાઇન પર સહાય મેળવી શકશે.

10. પ્રક્રિયા:

1. ડિજિટલ ફોર્મ મોકલવું: દરેક નાગરિકને ફોન પર અથવા ઇમેલ દ્વારા ફોર્મ મળવો.
2. ફોર્મ ભરો: નાગરિક આ ફોર્મમાં તેની અને તેના પરિવારજનોની માહિતી ભરે.
3. સબમિટ કરો: માહિતી સબમિટ કરવાના પછી તે રજિસ્ટ્રાર જનરલ ઑફ ઈન્ડિયા (ORGI) ના સેન્ટ્રલાઈઝડ સિસ્ટમમાં જવા માટે મોકલવામાં આવશે.
4. વિશ્વસનીયતા ચકાસણી: યોગ્ય ચકાસણી દ્વારા માહિતીની ગુણવત્તા માન્ય કરવી.
5. ફિલ્ટર અને એક્સટ્રેક્ટ: આ ડેટા ક્વિકલી અને ઈફિશિયન્ટલી ફિલ્ટર કરીને, દરેક જરૂરિયાત માટે ઉપયોગી રીતે એક્સટ્રેક્ટ થશે.

આ પ્રથા ડેટાના ઝડપથી સંગ્રહ, વિશ્વસનીયતા, સમાન્યતા, અને ચૂકતા/ ખોટા રિપોર્ટિંગ સામે રક્ષણ આપે છે. 2025 ની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી માટે આ નવા મોડલનો અમલ કરીને, દરેક નાગરિકનો ડેટા ચોકસાઈથી અને ઝડપી રીતે એકઠો થઈ શકે છે.

જ્યાં ઈન્ટરનેટ નથી ત્યાં શું થશે?

દેશમાં હજુ પણ એવા ઘણા ગામો છે જ્યાં ઇન્ટરનેટ કાં તો ઉપલબ્ધ નથી અથવા તો ઘણું ધીમું છે. આ સિવાય ઘણી જગ્યાએ લોકો સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે જાણતા નથી. હવે સવાલ એ થાય છે કે પછી આવા લોકો આ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં કેવી રીતે ભાગ લેશે. આ અંગે સરકારે હજુ સુધી કોઈ સ્પષ્ટતા કરી નથી. પરંતુ એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે જ્યાં ઈન્ટરનેટ નથી અથવા લોકો સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે જાણતા નથી, જેમ કે 2011 માં, વસ્તી ગણતરી અધિકારીઓ ત્યાં જશે અને ડેટા એકત્રિત કરશે.

જ્યાં ઇન્ટરનેટ ઉપલબ્ધ નથી અથવા લોકો સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતા ધરાવતા નથી, ત્યાં ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી કેવી રીતે થશે? આ પ્રશ્ન વાસ્તવિક અને મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે ભારતના ઘણા ગામો, દૂરસ્થ વિસ્તારો અને ખૂણાઓમાં ઇન્ટરનેટ એધારે ખૂબ જ મર્યાદિત અથવા ધીમી છે, અને લોકોને સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરવાને લઈને કઇક તકલિફો હોઈ શકે છે.

અપ્રમાણિત વિસ્તારો માટે વિકલ્પ:

1. પ્રમાણિત અધિકારીઓનો ઉપયોગ:
   • જેમ કે 2011ની વસ્તી ગણતરીમાં થયો હતો, તે સમયે કાઉન્ટિંગ અધિકારીઓ (enumerators) ઘર-ઘર જઈને વ્યક્તિગત માહિતી એકઠી કરતા હતા, આવું 2025ની ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં પણ શક્ય છે.
   • ડિજિટલ અધિકારીઓ આ વખતમાં ડિજિટલ સાધનો (જેમ કે ટેબ્લેટ્સ અથવા લૅપટૉપ પર દાખલ કરવાના સાધનો) સાથે ગ્રામિણ અને દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં જઈને વ્યક્તિગત માહિતી ભરેવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી શકે છે.
   • આ ઉપક્રમમાં આધાર આધારિત અને અન્ય ડિજિટલ ડેટા એકત્રિત કરવાના પ્રદાન કરવા માટે ટેક્નિકલ પ્રતિસાદ (offline mode) માટે એપ્લિકેશન્સ ઉપલબ્ધ કરવામાં આવી શકે છે.
2. સ્વલંબિત વિધિ:
   • સ્માર્ટફોનની અસલત: કેટલીક ગામો અને વિસ્તારોમાં ઇન્ટરનેટ અથવા સ્માર્ટફોનનો અભાવ હોઈ શકે છે, પરંતુ કેટલાક વિસ્તારોમાં તમામ સ્થાનિક અધિકારીઓ (જેમ કે તમામ સરકારી વિભાગો, વિશ્વસનીય સ્વતંત્ર એજન્સીઓ) જેની મદદથી લોકો પ્રતીહ બાકીની વિસ્તારોમાં પહોંચવા માટે એક પ્રકારની એડમિનિસ્ટ્રેટિવ સહાય આપશે.
3. લોકલ ટ્રેનિંગ અને પ્રવૃત્તિ:
   • લોકલ અધિકારીઓ દ્વારા આલ્કોહિત માર્ગદર્શન આપી રહી છે.
   • તમામ ગ્રામીણ સંગઠનો (લોકો, એમટીઆર-સરકારી લોકલ(ITs))

વસ્તી ગણતરી 2021માં જ થવાની હતી

તમને જણાવી દઈએ કે, ભારતમાં છેલ્લી વસ્તી ગણતરી વર્ષ 2011 માં કરવામાં આવી હતી. પ્રથમ વસ્તી ગણતરી માટે વર્ષ 2021 નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ કોવિડને કારણે આ થઈ શક્યું નહીં. પરંતુ, હવે ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીની જાહેરાત કરવામાં આવી છે અને ટૂંક સમયમાં દેશની અંદાજિત 136 કરોડ વસ્તીનો ડેટા સરકાર પાસે એકત્રિત કરવામાં આવશે. ઈન્ટરનેટ પર ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર, સરકાર સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિના 35 માપદંડો પર આ ડેટાની ચકાસણી અને ઓડિટ કરશે.