કેદારનાથ મંદિરના દરવાજા 2 મેના રોજ ભક્તો માટે ખુલવા જઈ રહ્યા છે. કેદારનાથ મંદિરને લઈને હિન્દુઓમાં ઘણી માન્યતાઓ છે. એવું કહેવાય છે કે કેદારનાથમાં સ્થિત જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કરવાથી વ્યક્તિ માટે મોક્ષના દ્વાર ખુલી જાય છે. આ મંદિર 6 મહિના માટે બંધ રહે છે અને ભક્તો અહીં ફક્ત 6 મહિના માટે જ દર્શન કરી શકે છે. પરંતુ જ્યારે મંદિર બંધ હોય છે ત્યારે પણ મંદિરની અંદરનો દીવો આપમેળે જ પ્રગટતો રહે છે. શિવપુરાણમાં આ મંદિર સાથે જોડાયેલા ઘણા રહસ્યો જણાવવામાં આવ્યા છે. ચાલો જાણીએ કેદારનાથ મંદિર સાથે જોડાયેલા કેટલાક આશ્ચર્યજનક રહસ્યો વિશે.
કેદારનાથ જ્યાં શરૂઆત અને અંત એક સાથે મળે છે. જ્યાં ભગવાન શિવની હાજરીનો અનુભવ થાય છે. જ્યાં મનને શાંતિ મળે છે અને મુક્તિનો માર્ગ શરૂ થાય છે. શિવપુરાણનું વર્ણન કોટિ રુદ્ર સંહિતામાં જોવા મળે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ભક્તિભાવથી કેદારનાથની યાત્રા પર જઈ રહ્યો હોય અને રસ્તામાં કોઈ કારણસર મૃત્યુ પામે તો તેને પણ મોક્ષ મળે છે. કેદારનાથનો મહિમા ફક્ત આટલો જ નથી. શિવપુરાણ અનુસાર જે કોઈ વ્યક્તિ કેદારનાથની મુલાકાત લે છે અને ત્યાં આવેલા તળાવનું પાણી પીવે છે તે જીવન અને મૃત્યુના ચક્રમાંથી પણ મુક્ત થઈ જાય છે. ચાલો જાણીએ કેદારનાથના વણકહ્યા રહસ્યો.
કેદારનાથ ક્યાં આવેલું છે?
ભગવાન શિવને સમર્પિત કેદારનાથ મંદિર ઉત્તરાખંડના રુદ્રપ્રયાગ જિલ્લામાં આવેલું છે. કેદારનાથ 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. તે પંચકેદારમાંનું એક પણ છે. શિવપુરાણ અનુસાર આ મંદિર પાંડવોના પૌત્ર મહારાજા જન્મેજય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. અહીં એક સ્વયંભૂ શિવલિંગ છે. આ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો.
કેદારનાથમાં કોણ પૂજા કરે છે
કેદારનાથના પુજારીઓ તેમના પૂર્વજો ભગવાન નર નારાયણ અને દક્ષ પ્રજાપતિના સમયથી આ મંદિરમાં પૂજા કરતા આવ્યા છે. તેમને અહીં પૂજા કરવાનો અધિકાર રાજા જન્મેજય દ્વારા આપવામાં આવ્યો હતો. આ ઉપરાંત સમગ્ર કેદારનાથ વિસ્તાર પણ તેમને દાનમાં આપવામાં આવ્યો હતો. કેદારનાથના મુખ્ય પૂજારી શંકરાચાર્યના વંશજ છે જે કર્ણાટકના વીરશૈવ સમુદાયના છે. જેમને રાવલ નામથી બોલાવવામાં આવે છે. કેદારનાથના મુખ્ય પૂજારી રાવલ હોવા છતાં તેઓ ત્યાં પૂજા કરતા નથી. તે અન્ય પૂજારીઓને સૂચના આપીને પૂજા કરાવે છે.
કેદારેશ્વર મંદિર ત્રણ ભાગમાં વહેંચાયેલું છે
મંદિરને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી શકાય છે. 1 ગર્ભગૃહ 2 મધ્ય ભાગ 3 સભા ખંડ. સ્વયંભુ જ્યોતિર્લિંગ ગર્ભગૃહમાં આવેલું છે. જ્યોતિર્લિંગની આગળની બાજુએ ભગવાન ગણેશ સાથે દેવી પાર્વતીનું શ્રીયંત્ર છે. જ્યારે આપણે જ્યોતિર્લિંગ જોઈએ છીએ ત્યારે એવું લાગે છે કે પવિત્ર જનોઈ કુદરતી રીતે ત્યાં ચિહ્નિત થયેલો જોઈ શકાય છે. વધુમાં પાછળના ભાગમાં કુદરતી સ્ફટિકોનો હાર જોઈ શકાય છે. હજારો વર્ષોથી અહીં એક દીવો પ્રગટે છે. છ મહિના સુધી મંદિર બંધ રહે ત્યારે પણ આ દીવો આપમેળે પ્રગટયા કરે છે. મંદિરની અંદર ચાર વિશાળ સ્તંભો પણ છે જે ચાર વેદોનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
કેદારનાથ મંદિરનો ઇતિહાસ
ભગવાન વિષ્ણુના અવતારો નર અને નારાયણ ઋષિએ પોતાના તપથી ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કર્યા અને તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવ તેમની સમક્ષ પ્રગટ થયા. પછી નર અને નારાયણે વરદાન માંગ્યું કે તમે અહીં જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં કાયમ માટે નિવાસ કરો. ભગવાન શિવે તેમની ઇચ્છા પૂરી કરી અને જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં કાયમ માટે કેદારનાથમાં રહ્યા.
પંચકેદારનું રહસ્ય
પુરાણો અનુસાર જ્યારે મહાભારતનું યુદ્ધ સમાપ્ત થયું. ત્યારે ભાઈઓ હત્યાના પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ભગવાન શિવ પાસે જઈ રહ્યા હતા. તેઓ પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ભગવાન શિવ પાસેથી આશીર્વાદ મેળવવા માંગતા હતા. પરંતુ ભગવાન શિવ પાંડવોને દર્શન આપવા માંગતા ન હતા. ભગવાન શિવની શોધમાં પાંડવો પહેલા કાશી પહોંચ્યા પરંતુ ભગવાન શિવ ત્યાંથી ગાયબ થઈ ગયા. ભગવાન શિવને શોધતા શોધતા પાંડવો હિમાલય પહોંચ્યા પરંતુ ભગવાન શિવ ત્યાંથી પણ અદ્રશ્ય થઈ ગયા. પરંતુ પાંડવોએ હાર ન માની અને ભગવાન શિવને શોધવાનું ચાલુ રાખ્યું.
જ્યારે પાંડવો કેદારનાથ પહોંચ્યા ત્યારે ભગવાન શિવે તેમનાથી છુપાઈને બળદનું રૂપ ધારણ કર્યું અને બાકીના પ્રાણીઓ સાથે જોડાયા. જ્યારે પાંડવોને શંકા ગઈ ત્યારે ભીમે પોતાનું વિશાળ રૂપ ધારણ કર્યું. ભીમે પોતાના બંને પગ અલગ અલગ પર્વતો પર મૂક્યા. બીજા બધા બળદ તેના પગમાંથી પસાર થઈ ગયા પણ બળદના રૂપમાં ભગવાન શિવ ગયા નહીં. આ પછી ભીમે બળદ પર ઝંપલાવતાંની સાથે જ તેણે બળદનો પાછળનો ભાગ પકડી લીધો. પાંડવોની ભક્તિ જોઈને ભગવાન શિવ પ્રસન્ન થયા. જ્યારે ભગવાન શંકર અદ્રશ્ય થઈ રહ્યા હતા ત્યારે ધડનો ઉપરનો ભાગ કાઠમંડુ પહોંચ્યો. જે આજે પશુપતિનાથ તરીકે પ્રખ્યાત છે. ભગવાન શિવના હાથ તુંગનાથમાં, ચહેરો રુદ્રનાથમાં, નાભિ મદ્મહેશ્વરમાં અને ભગવાન શંકરના જડેલા વાળ કલ્પેશ્વરમાં દેખાયા. તેથી આ ચાર સ્થાનોને પંચકેદાર કહેવામાં આવે છે.
કેદારનાથ વિશે અન્ય માન્યતાઓ
કેદારનાથ વિશે બીજી એક માન્યતા એ છે કે જ્યારે રાક્ષસોએ દેવતાઓ પર હુમલો કર્યો ત્યારે દેવતાઓએ રાક્ષસોથી પોતાને બચાવવા માટે ભગવાન શિવની પૂજા કરી. જે પછી શિવ વેલના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને દેવતાઓને કહ્યું કે હું કોને ફાડી નાખું? આ પછી ભગવાન શિવે બળદના રૂપમાં પોતાના શિંગડા અને ખૂરથી રાક્ષસોનો નાશ કર્યો. ભગવાન શિવે આ રાક્ષસોને મંદાકિની નદીમાં ફેંકી દીધા. કેદારનાથનું નામ કોદારામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે.
કેદારનાથનું રહસ્ય
કેદારનાથ મંદિર પાસે રેતાસ નામનું એક તળાવ છે. જ્યારે તમે તળાવ પાસે ઓમ નમઃ શિવાયનો જાપ કરો છો ત્યારે પાણીમાં પરપોટા થાય છે. તેમજ આ તળાવનું પાણી પીવાથી વ્યક્તિ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે.
ગૌરી કુંડ એ જગ્યાએ આવેલું છે જ્યાંથી કેદારનાથની યાત્રા શરૂ થાય છે. ગૌરી કુંડનું પાણી હંમેશા ગરમ રહે છે. કેદારનાથની યાત્રા અહીં સ્નાન કર્યા પછી જ શરૂ થાય છે. આ તળાવ વિશે એવી માન્યતા છે કે આ તળાવ પાસે માતા પાર્વતીએ ભગવાન શિવને પતિ તરીકે મેળવવા માટે તપસ્યા કરી હતી. તે સમયે અહીં ફક્ત દેવી પાર્વતી માટે ગરમ પાણીનો સ્ત્રોત દેખાયો. તેથી આ સ્થળનું નામ માતા પાર્વતીના નામ પરથી ગૌરી કુંડ રાખવામાં આવ્યું.
કેદારનાથ મંદિર વિશે એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે મંદિર 6 મહિના બંધ રહે છે. ત્યારે તે છ મહિના દરમિયાન પણ દીવો આપમેળે બળી જાય છે. કેદારનાથ મંદિરની આસપાસ રહેતા લોકોનું કહેવું છે કે મંદિરના દરવાજા બંધ થયા પછી પણ મંદિરની અંદરથી ઘંટડી વગાડવાનો અવાજ સંભળાય છે. પુરાણો અનુસાર આ છ મહિના દરમિયાન દેવતાઓ અહીં પૂજા કરે છે. એટલે કે મંદિર 6 મહિના મનુષ્યો માટે અને બાકીના છ મહિના દેવતાઓ માટે ખુલ્લું રહે છે.
