દિલ્હી-એનસીઆરની હવા ઝેરી બની ગઈ છે. બીએસ સિક્સ વાહનો સિવાય ડીઝલ વાહનો પર કડકાઈ લાદવામાં આવી છે. દિલ્હી મેટ્રોમાં વધુ પ્રવાસ કરશે. દિલ્હી સરકારે પાંચમા ધોરણ સુધીની શાળાઓને બંધ કરવાનો આદેશ આપ્યો છે. પ્રદૂષણના કારણે લોકોએ મોર્નિંગ વોક કરવાનું બંધ કરી દીધું છે.
પ્રદૂષણને કારણે લોકો આંખો, ગળા, છાતી, માથામાં દુખાવો વગેરે જેવી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા લાગ્યા છે. 3 નવેમ્બરની સાંજે આનંદ વિહારનો એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સ 865 પોઈન્ટની સર્વકાલીન ઊંચી સપાટીએ પહોંચી ગયો હતો. આ એક ચેતવણી જેવું છે. લોકોના જીવન પર તેની ખરાબ અસર પડશે.
આવું ક્યાં સુધી ચાલશે તે કોઈ નથી જાણતું, પરંતુ એટલું ચોક્કસ છે કે સામાન્ય માણસે સારું સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે જાગૃત બનવું પડશે. સરકારી પગલાઓમાં જાગૃતિ એ એકમાત્ર ઉપાય છે. ચાલો જાણીએ કે હવા અચાનક આટલી ઝેરી કેમ બની ગઈ? આને શોધવાની કઈ રીતો છે? રક્ષણની રીતો શું છે?
દર કલાકે ખરાબ થઈ રહી છે હવા
સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડે બગડતા હવામાનનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સ તૈયાર કર્યો છે. આ તે ધોરણ છે જેના આધારે સમગ્ર વિશ્વ નક્કી કરે છે કે હવામાન માનવ જીવન માટે અનુકૂળ છે કે પ્રતિકૂળ છે. દિલ્હીના સંદર્ભમાં આ દર વર્ષે થાય છે. દર વર્ષે દિલ્હી-એનસીઆરના લોકોને આ સમસ્યાનો સામનો કરવો પડે છે.
તેનાથી બચવા માટે જે પણ પગલાં લેવામાં આવે છે, તે બધા અપૂરતા સાબિત થાય છે. 1 નવેમ્બરથી હવામાને તેની અસર દેખાવાનું શરૂ કર્યું અને 2 નવેમ્બર સુધીમાં સમગ્ર NCRમાં દર કલાકે હવા ખરાબ થઈ રહી છે.
હવા ક્યારે ઝેરી બને છે?
જ્યારે હવામાં કાર્બન મોનોક્સાઇડ, સલ્ફર ડાયોક્સાઇડ, નાઇટ્રોજન ડાયોક્સાઇડ, એમોનિયા, ગ્રાઉન્ડ લેવલ ઓઝોન, સીસું, આર્સેનિક નિકલ, બેન્ઝીન, બેન્ઝીન પાયરીન, પીએમ-10 અને પીએમ-2.5નું પ્રમાણ અચાનક વધી જાય છે. પછી હવા ખરાબ થવા લાગે છે. આમાં પીએમ 2.5ની ભૂમિકા ખૂબ જ ખતરનાક છે. તે વિજિબિલિટી ઘટાડે છે. તેના કણો ખૂબ નાના હોય છે. એક કણ એક મીટરનો દસ લાખમો ભાગ છે.
આ કણો સરળતાથી આપણા શરીરમાં પહોંચી જાય છે અને લોહીમાં ભળી જાય છે. તેની તાત્કાલિક અસરથી અસ્થમા અને શ્વાસના દર્દીઓની સમસ્યા વધી જાય છે. જ્યારે હવા ગુણવત્તા સૂચકાંક મધ્યમ એટલે કે 101-200 ની વચ્ચે હોય ત્યારે જ તે જાહેર આરોગ્ય પર નકારાત્મક અસર કરવાનું શરૂ કરે છે.
ઝેરી હવાના કારણે દર વર્ષે 70 લાખ લોકોના મોત
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન કહે છે કે દર વર્ષે વિશ્વમાં 70 લાખથી વધુ લોકો ઝેરી હવાના કારણે મૃત્યુ પામે છે. ભારતમાં આ સંખ્યા 16 લાખથી વધુ છે. અન્ય એક અભ્યાસ કહે છે કે ખરાબ હવા ઉંમરને સીધી અસર કરે છે. વૈશ્વિક સ્તરે તે 2.2 વર્ષ છે. દિલ્હી-યુપીમાં આયુષ્ય 9.5 વર્ષથી વધુ ઘટી રહ્યું છે.
ભારતમાં, 2019 માં, આવા 1.16 લાખ નવજાત શિશુઓ માત્ર હવાની ગુણવત્તાને કારણે મૃત્યુ પામ્યા, તેઓએ એક મહિના સુધી દુનિયાને જોઈ ન હતી.
પ્રદુષણ અચાનક કેમ વધ્યું?
ઠંડીની મોસમ આવતાં જ વાહનોમાંથી નીકળતા ધુમાડાને કારણે પીએમ-2.5નું પ્રમાણ 25 ટકા વધી જાય છે, જ્યારે ઉનાળામાં તે 8-9 ટકા રહે છે. રસ્તાઓ પર જામેલી ધૂળ પણ તેમાં વધારો કરે છે. સંસદીય સમિતિએ આઈઆઈટી કાનપુરના અભ્યાસને ટાંકીને આ ખુલાસો કર્યો હતો.
દિલ્હીમાં દરરોજ પાંચ હજાર ટન કચરો પેદા થાય છે અને તે શહેરના જ અલગ-અલગ વિસ્તારોમાં ઠાલવવામાં આવે છે. અહીં અવારનવાર આગ લાગે છે અને ઝેરી ધુમાડો પ્રદૂષણમાં વધુ વધારો કરે છે. ફટાકડા અને સ્ટબલ પણ આમાં ફાળો આપે છે. આ વખતે ઓક્ટોબરમાં વરસાદના અભાવે હવા પણ ખરાબ થઈ ગઈ છે.
