અમદાવાદના ભગવાન જગન્નાથ મંદિરમાં 148મી રથયાત્રાની ભવ્ય તૈયારી શરૂ થઈ ગઈ છે. આ પવિત્ર તહેવાર અંતર્ગત 11 જૂને જળ યાત્રા મહોત્સવનું આયોજન કરવામાં આવશે, જ્યારે મુખ્ય રથયાત્રા 27 જૂન, અષાઢી બીજના દિવસે યોજાવાની છે. ભગવાન જગન્નાથ તેમના ભાઈ બલદેવ અને બહેન સુભદ્રા સાથે નગરભ્રમણ પર નીકળશે. મંદિરના મહંત દિલીપદાસજી મહારાજ જણાવે છે કે, ભગવાન જગન્નાથ એ એવા એકમાત્ર દૈવી સ્વરૂપ છે જે વર્ષે એકવાર પોતાના ભાઈ-બહેન સાથે ભક્તોને દર્શન આપવા માટે શહેરની પરિક્રમા કરે છે. અમદાવાદની રથયાત્રા પુરી પછી દેશની બીજી સૌથી મોટી રથયાત્રા તરીકે માનવામાં આવે છે. આ પવિત્ર યાત્રા માટે ત્રણ રથોની જાળવણી અને શણગારનું કાર્ય બે મહિના પહેલાંથી જ શરૂ થઈ જાય છે, જેમાં ભગવાન જગન્નાથ, બલદેવજી અને સુભદ્રાજીને વિશિષ્ટ રીતે સ્થપિત કરવામાં આવે છે.
અમદાવાદની 148મી રથયાત્રા માટે તૈયારીઓ ઓજસવી ભાવનાથી ચાલી રહી છે, જ્યાં ભગવાન જગન્નાથ નગરભ્રમણ પર નીકળશે ત્યારે 30થી વધુ અખાડા યાત્રામાં તેમની કલા અને શૌર્ય પ્રદર્શિત કરશે. આ અખાડાઓ છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી યાત્રાનું મહત્ત્વપૂર્ણ આકર્ષણ રહ્યા છે. જય મહાકાળી અખાડા નંબર 2ના નિરવ સોલંકી જણાવે છે કે તેઓ તેમના પિતા અને દાદા સાથે ત્રણ પેઢીથી યાત્રામાં ભાગ લઈ રહ્યા છે. “અમે લાકડી દાવ, તલવારબાજી, ચક્રદાવ, બોડી બિલ્ડીંગ અને અગ્નિ કરતબો રજૂ કરીએ છીએ. યાત્રા ભગવાન બલભદ્રની સેવા છે,” તેમ તેમણે જણાવ્યું. આવા અખાડાઓ ભક્તોને દ્રષ્ટિપ્રેરક અનુભવો સાથે પ્રાચીન ભારતીય માર્શલ આર્ટની ઝાંખી આપે છે.
રથયાત્રાના અભિન્ન ભાગરૂપે, સરસપુરનું મહત્વ પણ અનન્ય છે. અહીં ભગવાન જગન્નાથ, ભાઈ બલદેવ અને બહેન સુભદ્રા માટે મામેરાનું આયોજન થાય છે. હજારો ભક્તો અને સંતો સરસપુરની પોળોમાં પ્રસાદીનો લાભ લઈ ભગવાનના પ્રેમમાં ડૂબી જાય છે. અહીંથી યાત્રાનું અંતિમ તબક્કો શરૂ થાય છે અને રથો નીજ મંદિરે પાછા પધારે છે. ભક્તિ, ભાઈચારો અને ઉત્સાહના આ ભવ્ય પર્વમાં આખું શહેર ભક્તિમય બની જાય છે.
અમદવાદના જગન્નાથ મંદિરનો 460 વર્ષનો ઇતિહાસ આજેય ભક્તોને faith અને સંસ્કૃતિ સાથે જોડે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે આજથી લગભગ 460 વર્ષ પહેલાં જ્યાં આજનું જગન્નાથ મંદિર આવેલું છે, તે વિસ્તાર ત્યારે સાબરમતી નદીના પૂર્વ કિનારે ઘન જંગલ હતો. અહીં હનુમાનદાસજી નામના સંન્યાસીએ તપસ્યા માટે નિવાસ કર્યો હતો અને પ્રારંભમાં ભગવાન હનુમાનજીની મૂર્તિ સ્થાપિત કરી હતી. પરંતુ પુરીના જગન્નાથ ધામની મુલાકાતે જતાં તેઓ ભગવાન જગન્નાથના દિવ્ય ભક્ત બની ગયા. તેમના હૃદયમાં ઊંડો સંસ્કાર જાગ્યો અને તેમણે ભગવાન જગન્નાથ, ભાઈ બલદેવ અને બહેન સુભદ્રાની પવિત્ર મૂર્તિઓ અહીં સ્થાપિત કરાવી. ત્યારથી અમદાવાદમાં જગન્નાથજીની ભક્તિ અને રથયાત્રાની પરંપરા શરૂ થઈ, જે આજે દેશની બીજી સૌથી મોટી રથયાત્રા તરીકે ઓળખાય છે.
અમદાવાદમાં રથયાત્રાની પરંપરાનો પ્રારંભ:
અમદાવાદમાં ભગવાન જગન્નાથજીની પ્રથમ રથયાત્રા 2 જુલાઈ, 1878ના રોજ કાઢવામાં આવી હતી. આ યાત્રાની શરૂઆત મહંત નરસિંહદાસજી દ્વારા થઈ હતી, જેમને ભગવાનના સ્વપ્ન દર્શન થયા હતા. Inspired by Odisha’s Puri Jagannath Yatra, તેમણે અમદાવાદમાં રથયાત્રાની પરંપરા શરૂ કરી, જે આજે દેશની બીજી સૌથી મોટી રથયાત્રા તરીકે ઓળખાય છે.
પરંપરાગત ધાર્મિક વિધિઓ – જળ યાત્રા અને નેત્રોત્સવ:
રથયાત્રાના આયોજન પહેલાં બે મુખ્ય ધાર્મિક વિધિઓ થાય છે – જળ યાત્રા અને નેત્રોત્સવ વિધિ.
-
જળ યાત્રા: આ વિધિ અષાઢ મહિનાની શરૂઆતમાં થાય છે જેમાં ભગવાનનું પવિત્ર જળથી અભિષેક કરાય છે અને મંદિરમાં શોભાયાત્રા પણ યોજાય છે.
-
નેત્રોત્સવ વિધિ: જેઠ અમાસના દિવસે ભગવાન જગન્નાથ, ભાઈ બલરામ અને બહેન સુભદ્રાની આંખ પર બંધ થયેલા પાટા (પટ્ટી) ઉતારવામાં આવે છે, જેને નેત્રોત્સવ કહેવાય છે. તે દિવસે ભક્તો ભગવાનના દર્શન કરી વિશેષ આનંદ અનુભવે છે.
