પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના નિધનના સમાચાર સમગ્ર દેશમાં દુઃખનો માહોલ પેદા કરે છે. તેઓ માત્ર ભારતના એક પ્રભાવશાળી નેતા જ નહીં પરંતુ વિશ્વના એક શ્રેષ્ઠ આર્થિક વિચારકોમાંનું એક નામ પણ હતા. 1991ના આર્થિક સુધારાઓમાં તેમનું મહત્વપૂર્ણ યોગદાન ભારતની આર્થિક દિશાને નવી ઊંચાઈઓ સુધી લઇ ગયું.
મનમોહન સિંહના શાંતિપ્રિય સ્વભાવ અને કુશળતાથી ભરેલા નેતૃત્વને કારણે તેઓ રાજકારણમાં એક અલગ ઓળખ ધરાવતા હતા. બરાક ઓબામાએ તેમના વિશે કરેલી આ ટિપ્પણી તેમને મળેલી આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતાનું પ્રતિક છે. સિંહજીના શિષ્ટાચાર અને વ્યાવસાયિકતાને કારણે તેઓ વિશ્વ નેતાઓ માટે પણ આદરના પાત્ર હતા.
તેમના નિધનથી માત્ર રાજકીય ક્ષેત્ર જ નહીં પરંતુ સમગ્ર દેશે એક જ્ઞાની નેતાનું છત્રછાયા ગુમાવ્યું છે. અત્યારે દેશ તેમના યોગદાનને યાદ કરી ભાવભીની શ્રદ્ધાંજલિ આપી રહ્યો છે.
‘અ પ્રોમિસ્ડ લેન્ડ’ પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ
અમેરિકાના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ બરાક ઓબામાએ 2020માં લખેલા તેમના પુસ્તક ‘A Promised Land’માં પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના વખાણ કર્યા છે. પુસ્તકમાં ઓબામાએ લખ્યું છે કે, ‘મનમોહન સિંહ ભારતના અર્થતંત્રને આધુનિક બનાવવાના મુખ્ય આર્કિટેક્ટ હતા અને લાખો ભારતીયોને ગરીબીમાંથી બહાર કાઢ્યા હતા. મારા અને મનમોહન સિંહ વચ્ચે ખૂબ સારા સંબંધો હતા.’
મનમોહન સિંહનો રાજકીય અને આર્થિક જીવનમાં પ્રભાવશાળી યોગદાન તેમની સાદગી, પ્રામાણિકતા અને વિજ્ઞાનપર આધારિત વિચારસરણીનો પરિચય આપે છે. બરાક ઓબામાએ પોતાના પુસ્તકમાં જે વખાણ કર્યાં છે, તે માત્ર ભારત માટે જ નહીં પરંતુ વૈશ્વિક સ્તરે પણ મનમોહન સિંહની લોકપ્રિયતાનું દમદાર પ્રતિબિંબ છે.
મનમોહન સિંહને ‘ભારતીય આર્થિક સુધારાઓના આર્કિટેક્ટ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમના પ્રયાસોથી ભારતે 1991ના આર્થિક સંકટમાંથી બહાર આવી નવી આર્થિક સંભાવનાઓને આકાર આપ્યો. ઓબામાની ટિપ્પણીઓ પરથી તે સ્પષ્ટ થાય છે કે, મનમોહન સિંહના નેતૃત્વ અને નીતિઓએ ભારત માટે મહત્વ રાખ્યું, પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ તેમને એક ખાસ સ્થાન અપાવ્યું.
વિદેશ નીતિમાં તેમની સતર્કતા અને પારદર્શિતા એ તેમનાં વ્યક્તિત્વની અનોખી વિશેષતા હતી. શાંતિપૂર્ણ રીતે અને તટસ્થતાથી કોઈ પણ સમસ્યાને હલ કરવી, સાથે જ ભારતીય નોકરિયાત અને સામાન્ય નાગરિકોની લાગણીઓને સમજવી, તે મનમોહન સિંહને ખાસ બનાવે છે.
મનમોહન સિંહ એક એવું નામ છે જે શાબ્દિક મહત્તાના પરિચયથી ઘણું આગળ વધે છે. તેમના જેવા વિઝનરી નેતાના ગુણો અને યોગદાનોને યાદ કરવું અને તેમનું અનુસરણ કરવું તે દેશ માટે સન્માનની વાત છે.
મનમોહન સિંહે ઓબામાને આપી હતી ડિનર પાર્ટી
ઓબામાએ એ પણ જણાવ્યું કે જ્યારે હું દિલ્હી ગયો ત્યારે મનમોહન સિંહે મારા માટે ડિનર પાર્ટીનું આયોજન કર્યું હતું. આ દરમિયાન ઓબામાએ જોયું કે મનમોહન સિંહ દેશની અર્થવ્યવસ્થાને લઈને ખૂબ જ ચિંતિત છે. ઓબામા અને પૂર્વ પીએમ મનમોહન સિંહ વચ્ચે આ મુલાકાત G-20 સમિટ દરમિયાન થઈ હતી.
