ભારત માટે આજનો દિવસ વધુ ખાસ છે. આજે મહાત્મા ગાંધી અને લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી બંનેનો જન્મદિવસ છે.
સત્યના શોધક ગાંધીજી અને સાદગીના ઉદાહરણ એવા પૂર્વ વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનું જીવન ઘણી રીતે સમાન હતું. શાસ્ત્રીજી સત્તાના શિખર પર રહીને પણ ગાંધીજીના વિચારો જીવ્યા.
ગાંધીજી કહેતા હતા… મારો ધર્મ સત્ય અને અહિંસા પર આધારિત છે … શાસ્ત્રીજીએ બનારસની હાઈસ્કૂલમાં પ્રેક્ટિકલમાં કાચની બોટલ તોડી નાખી હતી. ત્યારબાદ શાળાના પટાવાળા દેવીલાલે તેને થપ્પડ મારી હતી. બાદમાં જ્યારે શાસ્ત્રીજી દેશના રેલ્વે મંત્રી બન્યા બાદ તે જ શાળામાં પહોંચ્યા ત્યારે તેમણે દેવીલાલને સ્ટેજ પર બોલાવ્યા અને ગળે લગાવ્યા. શાસ્ત્રીજીનું પૂરું નામ લાલ બહાદુર શ્રીવાસ્તવ હતું. તે જાતિ પ્રથાની વિરુદ્ધ હતો તેથી તેણે પોતાની અટક કાઢી નાખી. 1925માં સ્નાતક થયા બાદ તેમને શાસ્ત્રીનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું.
ગાંધીજી માનતા હતા… સ્વદેશીનો સાર એ છે કે શાસ્ત્રીજીએ કર્યું… 1906 માં, મહાત્મા ગાંધીએ સ્વદેશી ચળવળમાં બ્રિટિશ કપડાં અને મસાલાઓનો બહિષ્કાર કરવાની હાકલ કરી. જ્યારે શાસ્ત્રીજી દેશના વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમણે ‘હરિયાળી ક્રાંતિ’ની શરૂઆત કરી હતી. પરિણામે, ભારત અનાજમાં આત્મનિર્ભર બન્યું. આઝાદી પછી દેશ અનાજ માટે અમેરિકા પર નિર્ભર હતો. તે સમયે અમેરિકા પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ દરમિયાન વારંવાર ધમકીઓ આપી રહ્યું હતું, તેથી શાસ્ત્રીજીએ હરિત ક્રાંતિની શરૂઆત કરી.
ગાંધીજી કહેતા હતા… શાસ્ત્રીજીએ તેનું પાલન કરવું જરૂરી છે … વડાપ્રધાન તરીકે શાસ્ત્રીજીને સરકારી ગાડી મળી હતી. એકવાર તેમના પુત્ર સુનીલ શાસ્ત્રીએ કોઈ અંગત કામ માટે કારનો ઉપયોગ કર્યો હતો. જ્યારે શાસ્ત્રીજીને તેની જાણ થઈ ત્યારે તેમણે કિલોમીટર મુજબની રકમ સરકારી ખાતામાં જમા કરાવી. જ્યારે કલકત્તાથી દિલ્હી જતા રસ્તા પર ટ્રાફિકના કારણે પોલીસ અધિકારીએ સાયરન વગાડીને એસ્કોર્ટ મોકલવાનું કહ્યું તો શાસ્ત્રીજીએ કહ્યું કે હું કોઈ મોટો માણસ નથી.
ગાંધીજી માનતા હતા કે નેતૃત્વ સૌથી વધુ અસરકારક છે , શાસ્ત્રીજીએ તે કર્યું… 1956માં શાસ્ત્રીજી રેલ્વે મંત્રી હતા. પછી શાસ્ત્રીજીએ એક મોટી રેલ્વે દુર્ઘટનાની નૈતિક જવાબદારી સ્વીકારીને રાજીનામું આપી દીધું. આના પર વડા પ્રધાન નેહરુએ કહ્યું હતું કે તેઓ રાજીનામું સ્વીકારી રહ્યાં છે જેથી તે એક ઉદાહરણ સ્થાપિત કરશે કે નેતાએ કેવું વર્તન કરવું જોઈએ.
1965 માં ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન, શાસ્ત્રીજીએ એક ભોજન છોડીને ખોરાક બચાવવાનું અભિયાન શરૂ કર્યું. ગાંધીજી કહેતા હતા … શાસ્ત્રીજીએ સ્વીકાર્યું પૈસા જેટલું જ મહત્ત્વનું છે બચત … એક વખત શાસ્ત્રીજીના જૂના કુર્તા ફેંકી દેવામાં આવતા હતા, પરંતુ તેમણે કહ્યું કે ખાદીના કુર્તા ખૂબ જ પ્રેમ અને મહેનતથી બને છે. તેમને ફેંકી દો નહીં, જ્યારે શિયાળો આવશે ત્યારે હું તેમને મારા કોટની નીચે પહેરીશ. દરેક એક દોરો ઉપયોગી હોવો જોઈએ. શાસ્ત્રીજીએ 1965માં અલ્હાબાદ જિલ્લાના ઉરુવા ગામમાં એક સભા દરમિયાન “જય જવાન, જય કિસાન”નો નારો આપ્યો હતો.
