મોદી સરકારે 2024 માં સમાજના તમામ વર્ગો માટે સમર્થ અને વ્યાપક વિકાસને આગળ વધારવા માટે અનેક મહત્વની યોજનાઓ શરૂ કરી છે. ખાસ કરીને આદિવાસી સમુદાયોની પ્રગતિ અને કલ્યાણ માટે ખાસ પ્રયત્નો કરવામાં આવ્યા છે. પ્રધાન મંત્રી આદિવાસી ઉન્નત ગ્રામ અભિયાન આ જ દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પહેલ છે. આ યોજના હેઠળ આદિવાસી વિસ્તારમાં રહેનારા લોકો માટે મુખ્યત્વે નીચેના મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે:
- મુખ્ય ઢાંચાકીય સુવિધાઓનું વિકાસ: આદિવાસી વિસ્તારોમાં રોડ, પાણીના સ્ત્રોત, શૌચાલય અને વિજળી જેવી સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવા પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે.
- શિક્ષણ અને સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો: આદિવાસી બાળકો માટે શાળાઓ, આવાસની સુવિધા અને ગુણવત્તાવાળું શિક્ષણ સુલભ કરવું, સાથે જ પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રોની સ્થાપના.
- આજીવિકાનું પ્રોત્સાહન: આદિવાસી સમાજના પરંપરાગત વ્યવસાયો જેમ કે હસ્તકલા, ખેતી અને નાના ઉદ્યોગો માટે સહાયતા અને બજાર પૂરા પાડવા.
- જંગલ અધિકારનું મજબૂતીકરણ: આદિવાસી લોકોના જંગલ અધિકાર સુરક્ષિત કરવા માટે ખાસ ઉદયમ કરાયો છે.
મોદી સરકાર દ્વારા આદિવાસી કલ્યાણ માટે અન્ય મહત્વપૂર્ણ યોજનાઓ પણ અમલમાં છે, જેમ કે:
- વનધન યોજના, જેમાં આદિવાસી સમુદાયોને તેમના પરંપરાગત ઉત્પાદનોની કિંમત વધારવા માટે તાલીમ અને સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે.
- આદિવાસી સ્વાસ્થ્ય મિશન, જે અંતર્ગત આદિવાસી વિસ્તારોમાં આરોગ્ય સેવાઓના પાયા મજબૂત બનાવવામાં આવી રહ્યા છે.
પ્રધાનમંત્રી આદિવાસી ઉન્નત ગામ અભિયાનના ઉદ્દેશ્યો અને આ અમલના મુખ્ય મુદ્દાઓનો વધુ વિગતવાર પરિચય આપીએ:
યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય:
આ અભિયાન ખાસ કરીને આદિવાસી પ્રભુત્વ ધરાવતા વિસ્તારો અને મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓના ગામડાઓમાં સામાજિક અને આર્થિક પરિપૂર્ણતા લાવવા માટે રચવામાં આવ્યું છે. આદિવાસી સમુદાયોના જીવનમાં યોગ્ય પરિવર્તન લાવવું, તેમની આવક વધારવી, અને વિકાસના મુખ્ય પ્રવાહ સાથે તેમની જોડાણક્ષમતા સુનિશ્ચિત કરવી આ અભિયાનના મુખ્ય લક્ષ્યો છે.
મુખ્ય મુદ્દાઓ:
- 63,000 ગામડાઓનો આવકાર:
આ અભિયાન દ્વારા આદિવાસી પ્રભુત્વ ધરાવતા 63,000 જેટલા ગામડાઓને શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ, આરોગ્ય અને માળખાકીય સુવિધાઓથી જોડવામાં આવશે. - શિક્ષણમાં સુધારાઓ:
- આદિવાસી બાળકો માટે ગુણવત્તાવાળા પ્રાથમિક અને ઉચ્ચ શિક્ષણની સુવિધા.
- જિલ્લાઓમાં હાઈ-ટેક સ્કૂલોની સ્થાપના, ઓજસ્વી શિક્ષકની નિમણૂક, અને આદિવાસી વિદ્યાર્થીઓ માટે ખાસ શિષ્યવૃત્તિઓ.
- આરોગ્ય સેવાઓ:
- આદિવાસી વિસ્તારોમાં આરોગ્ય કેન્દ્રો અને મોબાઈલ ક્લિનિક્સ શરૂ કરવામાં આવશે.
- માતા અને શિશુ આરોગ્ય માટે ખાસ કાર્યો અને ઝુંબેશ ચલાવશે.
- જૈવિક દવાઓ અને પરંપરાગત હેલ્થકેરને પણ પ્રોત્સાહન મળશે.
- માળખાકીય વિકાસ:
- ગામડાઓમાં આરોગ્ય કેન્દ્રો, પખવાડિયું માર્ગો, પેવિંગ રસ્તાઓ, અને પીવાના પાણીની સુવિધા પુરી પાડવામાં આવશે.
- વીજળી અને ડિજિટલ કનેક્ટિવિટીનો વિસ્તાર.
ડિજિટલ ઈન્ડિયા ઝુંબેશ 2024 નવી દિશામાં ડિજિટલ પરિવર્તન લાવવા માટે ઘડવામાં આવ્યું છે. આ નવી આવૃત્તિમાં, ડિજિટલ તકનીકનો વ્યાપ વધારવો અને તેને સમાજના દરેક વર્ગ માટે ઉપલબ્ધ કરાવવાનો ઉદ્દેશ્ય છે. આ ઝુંબેશ ભારતને જ્ઞાન આધારિત અર્થવ્યવસ્થા તરીકે સ્થાપિત કરવામાં સહાય કરશે અને લોકો માટે ડિજિટલ સેવાઓ સરળ બનાવશે.
મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો:
- ડિજિટલ સાક્ષરતામાં વૃદ્ધિ:
- ગ્રામ્ય અને શહેરી વિસ્તારોમાં ડિજિટલ ટેકનોલોજીનો જ્ઞાન અને ઉપયોગ વધારવો.
- નાગરિકોને ઈ-ગવર્નન્સ સેવાઓ માટે તાલીમ આપવી.
- ડિજિટલ પરિભાષા:
- લોકો માટે વ્યાપક ઇન્ટરનેટ ઉપલબ્ધતા, ખાસ કરીને દૂરના વિસ્તારોમાં.
- હાઈ-સ્પીડ ઈન્ટરનેટના માળખાનું વિસ્તૃત નેટવર્ક સ્થાપવું.
- ડિજિટલ ઔદ્યોગિકતા:
- નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગો (SMEs) અને સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ડિજિટલ ટેકનોલોજી એકીકૃત કરવી.
- ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન પ્રોત્સાહિત કરવા માટે નવી પદ્ધતિઓ.
- ઈ-ગવર્નન્સ અને ડિજિટલ સેવાઓ:
- નાગરિકો માટે સરકારી સેવાઓ સરળતાથી અને ઝડપી પ્રદાન કરવી.
- સરકારી વહીવટને વધુ પારદર્શક અને જવાબદાર બનાવવા ઈ-પ્લેટફોર્મ્સનો ઉપયોગ.
- ડિજિટલ વેવાની ઉપયોગિતા:
- ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં નાગરિકોને ઓનલાઈન શિક્ષણ અને તબીબી સેવાઓ ઉપલબ્ધ કરવી.
- ડિજિટલ ડેટાબેસ અને ક્લાઉડ ટેક્નોલોજી દ્વારા સેવાઓના માળખાને મજબૂત કરવું.
મુખ્ય પહેલ:
- ડિજિટલ ગ્રામીણ ભારત:
- દર ગામડામાં ડિજિટલ સેન્ટર સ્થાપિત કરવું, જ્યાં નાગરિકોને તાલીમ અને ડિજિટલ સાધનોનો ઉપયોગ શીખવવામાં આવે.
- ડિજિટલ શિક્ષણ:
- સ્કૂલો અને કોલેજોમાં સ્માર્ટ ક્લાસરૂમ્સ અને ઇ-લર્નિંગ પ્લેટફોર્મ્સ શરૂ કરવું.
- ડિજિટલ આરોગ્ય:
- ટેલિ-મેડિસિન અને ઈ-હેલ્થ રેકોર્ડ્સ પ્રોત્સાહિત કરવું.
- ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ:
- યુપીઆઈ, આદાર-લિંકડ પેમેન્ટ્સ અને મોબાઈલ પેમેન્ટ પદ્ધતિઓ માટે પ્રોત્સાહન.
ડિજિટલ ઈન્ડિયા ઝુંબેશ 2024નો હેતુ માત્ર ડિજિટલ સપ્લાય થકી સેવા પૂરી પાડવાનો નથી, પરંતુ દરેક નાગરિકને ટેક્નોલોજીનો ભાગીદાર બનાવવાનો છે. આ ઝુંબેશ દ્વારા ભારત ડિજિટલ ક્રાંતિમાં વૈશ્વિક નેતૃત્વ માટે આગળ વધી રહ્યું છે.
પ્રધાનમંત્રી કૌશલ્ય વિકાસ યોજના 4.0 (PMKVY 4.0) એ યુવાનોને રોજગારલક્ષી કૌશલ્ય પ્રદાન કરીને તેમને આત્મનિર્ભર બનાવવાનું લક્ષ્ય ધરાવતી એક મહત્વાકાંક્ષી યોજના છે. આ યોજના દેશના યુવા વર્ગને વૈશ્વિક માપદંડના કૌશલ્ય સાથે સુસજ્જ કરી બેરોજગારી ઘટાડવા અને સતત રોજગારીના અવકાશો ઊભા કરવા માટેના પ્રયાસ છે.
મુખ્ય લક્ષ્યો:
- કૌશલ્ય વિકાસ:
- 20 લાખથી વધુ યુવાનોને નવી ટેક્નોલોજી, ઉદ્યોગ-આધારિત તાલીમ અને નવી ઉદ્યોગ જરૂરિયાતો મુજબના કૌશલ્યમાં તાલીમ આપવી.
- યુવા પેઢીને રોજગારી માટે તૈયાર કરવી અને તેમને વૈશ્વિક શ્રમ બજારમાં સ્પર્ધાત્મક બનાવવું.
- હબ અને સ્પોક મોડલ:
- 1000 ઔદ્યોગિક તાલીમ સંસ્થાઓને (ITIs) હબ અને સ્પોક મોડલમાં રૂપાંતરિત કરવી, જેનો હેતુ તાલીમને વધુ અસરકારક અને સ્થાનિક જરૂરિયાતો માટે વિશિષ્ટ બનાવવાનો છે.
- આ મોડલ નાણાકીય સંસાધનોના ઉપયોગમાં કાર્યક્ષમતા લાવશે અને તાલીમાર્થીઓને ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળી કૌશલ્ય તાલીમ પૂરી પાડશે.
- હાઈ-ટેક ક્ષેત્રો માટે તાલીમ:
- AI (કૃત્રિમ બુદ્ધિ), IoT (ઇન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ), કાઉડ કમ્પ્યુટિંગ, ડેટા એનાલિટિક્સ, રિન્યૂએબલ એનર્જી અને ઇલેક્ટ્રિક વ્હીકલ્સ જેવા ઊંચી માંગ ધરાવતા હાઈ-ટેક ક્ષેત્રોમાં તાલીમ શરૂ કરવામાં આવશે.
- બેરોજગારી ઘટાડવા:
- યુવાનોને ઉદ્યોગ-આધારિત કૌશલ્ય સાથે સશક્ત બનાવીને બેરોજગારી દર ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરવો.
- મહિલાઓ માટે ખાસ પ્લાન:
- મહિલાઓ માટે ખાસ તાલીમ કાર્યક્રમો, જેમાં ખાસ કરીને સ્ટાર્ટઅપ્સ અને લઘુઉદ્યોગો માટે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.
મુખ્ય વિશેષતાઓ:
- લર્ન-એન્ડ-અર્ન મોડલ:
- તાલીમ દરમ્યાન સ્ટાઇપેન્ડ અથવા પ્રોત્સાહન પૂરૂં પાડવામાં આવશે જેથી વધુ યુવાનોને આકર્ષી શકાય.
- રોજગારીના અવકાશ:
- ઉદ્યોગોની જરૂરિયાત મુજબ કૌશલ્ય તાલીમ પ્રદાન કરીને જોબ લિન્કેજ સુનિશ્ચિત કરવું.
- જીઓ-ટેગ્ડ પ્લેસમેન્ટ ટ્રેકિંગ:
- ટ્રેનીઝના નોકરી મેળવવાના પ્રગતિ પર નિયંત્રણ રાખવા માટે જીઓ-ટેગિંગ પદ્ધતિનો ઉપયોગ.
- પ્રમાણન અને માન્યતા:
- તાલીમાર્થીઓને ટકાઉ કર્મસારીઓ તરીકે માન્યતા માટે સ્ટાન્ડર્ડ સર્ટિફિકેટ આપવામાં આવશે, જે વૈશ્વિક સ્તરે પણ માન્ય હશે.
એફોર્ડેબલ રેન્ટલ હાઉસિંગ કોમ્પ્લેક્સ (ARHC) યોજના એ શ્રમજીવી વર્ગ, ખાસ કરીને શહેરી સ્થળાંતર મજૂરો અને ગરીબો માટે શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તાવાળા અને પોસાય તેવા ભાડાના મકાનો ઉપલબ્ધ કરાવવાના હેતુ સાથે શરૂ કરવામાં આવી છે. આ યોજના જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી (PPP) મોડલ પર આધારિત છે, જેથી વિવિધ હિસ્સેદારોના સહયોગથી ઝડપી અને વ્યાપક રહેણાંક વિકસાવવાનું સુનિશ્ચિત થાય.
