ટેક્નોલોજીના આ યુગમાં જ્યારે લોકો ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ, વીડિયો કોલિંગ, ઓનલાઇન બેન્કિંગ અને સોશિયલ મીડિયા જેવી સુવિધાઓનો વ્યાપક ઉપયોગ કરી રહ્યા છે ત્યારે સાયબર ગુનાહિત પ્રવૃત્તિઓમાં પણ નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. તાજેતરમાં સુરત શહેરમાંથી સામે આવેલી ઘટના એ ચોંકાવનારી છે, જેમાં સાયબર ગુનેગારોએ એક વૃદ્ધને “ડિજિટલ અરેસ્ટ” કરી 16.65 લાખ રૂપિયા ઠગ્યા હતા. આરોપીઓએ પોતાને દિલ્હી પોલીસ તરીકે ઓળખાવી વીડિયો કોલ દ્વારા વૃદ્ધને 2.5 કરોડના મની લોન્ડરિંગ કેસમાં ફસાવવાની ધમકી આપી, ત્યારબાદ તેમને બે દિવસ સુધી ડર-ધમકી આપી ઘરમું જ રહેવા મજબૂર કર્યા અને તેમની બેન્કમાંની ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ તોડી ફંડ ટ્રાન્સફર કરાવી લીધા. આ કેસની માહિતી વૃદ્ધે તેમની દિકરીને આપી હતી અને ત્યારબાદ સાયબર ક્રાઇમ સેલમાં ફરિયાદ નોંધાઈ. પોલીસે ઘટનાની તપાસમાં ભાવનગરના 22 વર્ષના ઇન્ટરનેશનલ બાસ્કેટબોલ ખેલાડી સહિત ત્રણ આરોપીઓને ઝડપી પાડી છે, જેમની સામે 18 રાજ્યોમાં ફ્રોડની ફરિયાદો નોંધાયેલ છે.
આ આરોપીઓની કામ કરવાની રીત (modus operandi) ખૂબ જ સંગઠિત હતી. તેઓ પોતાને ક્યારેક પોલીસ, કસ્ટમ અધિકારી, CBI કે ED ઓફિસર તરીકે ઓળખાવી વીડિયો કોલ પર લોકોનો વિશ્વાસ જીતતા અને પછી કોઇ વિદેશી પાર્સલમાં ડ્રગ્સ કે ગેરકાયદે વસ્તુ મળવાની વાત કરીને લોકોમાં ભય ફેલાવતા. Skype અથવા Telegram જેવા પ્લેટફોર્મ પર વીડિયો કોલિંગ કરાવીને તેઓ પીડિતોને તેમનાં ઘરમાં ડિજિટલી “અરેસ્ટ” કરે તેમ જણાવતા અને કેસથી છૂટવા પૈસા ટ્રાન્સફર કરવાની માગ કરતા. ઘણા લોકો ડર-ધમકીમાં આવી જઈને એવા ખોટા દાવાઓ પર વિશ્વાસ કરી નાણા ગુમાવતા.
આવા સાયબર ફ્રોડથી બચવા માટે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ સાવચેતીઓ અપનાવવી જરૂરી છે. સૌપ્રથમ, કોઈપણ વ્યક્તિ જો પોતાને પોલીસ કે સરકારી અધિકારી તરીકે ઓળખાવી ફોન કે વીડિયો કોલ પર તમારા બેંક ખાતા, OTP કે અંગત માહિતી માગે, તો એ વિના મેલાવાટના ફ્રોડનો ભાગ હોઈ શકે છે. બીજી બાબત, કાયદેસર રીતે કોઈ વ્યક્તિની ધરપકડ હંમેશા ફિઝિકલી અને નિયમિત કાનૂની પ્રક્રિયાના આધારે થાય છે — ‘ડિજિટલ અરેસ્ટ’ નામની કોઈTHING કાયદામાં નથી. ત્રીજું, કોઈ અજાણી લિંક પર ક્લિક કરવાનું ટાળવું જોઈએ અને Skype, WhatsApp કે Telegram પર અજાણ્યો વ્યક્તિ કનેક્ટ થાય તો સાવચેત રહેવું જોઈએ. ચોથું, કોઈ પણ સરકારી એજન્સી અથવા પોલીસ તાત્કાલિક ફંડ ટ્રાન્સફર કરવાની માગ નહિ કરે, અને એવી માગણીઓ થયા પર તરત શંકા રાખવી.
જો તમે આવી કોઈ શંકાસ્પદ સ્થિતિમાં પડો, તો તરત જ ફોન કટ કરો અને 1930 ઉપર કોલ કરીને અથવા www.cybercrime.gov.in પર જઈને ફરિયાદ નોંધાવો. તમારી બેંક સાથે પણ તરત સંપર્ક કરો જેથી તમારું ખાતું સુરક્ષિત રહી શકે. આ પ્રકારની જાગૃતિ અને સાવચેતાઈ જ આપણને ડિજિટલ ફ્રોડના ભોગ બનવાથી બચાવી શકે છે.
