23 જૂન, 2025ના રોજ અદાણી ગ્રૂપે કચ્છના રણમાં ભારતના સૌપ્રથમ “ઓફ-ગ્રીડ 5 મેગાવોટ ગ્રીન હાઈડ્રોજન પાયલોટ પ્લાન્ટ”ની શરૂઆત કરીને દેશના ઊર્જા ક્ષેત્રે એક ઈતિહાસ રચ્યો છે. આ પ્લાન્ટ અદાણી ન્યૂ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ (ANIL) દ્વારા સંચાલિત છે, જે અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝીસની નવીનીકરણીય ઊર્જા શાખા છે. આ એકમ સંપૂર્ણપણે સૂર્ય ઊર્જા પર આધારિત છે અને તેમાં બેટરી એનર્જી સ્ટોરેજ સિસ્ટમ (BESS) પણ લાગુ કરવામાં આવી છે, જેના કારણે તે વીજળીના પારંપરિક ગ્રીડથી સંપૂર્ણ રીતે અલગ અને સંપૂર્ણપણે 100% સ્વચ્છ ઊર્જા પર આધારિત છે. આ એકમ માત્ર ટેક્નોલોજીનો સિદ્ધાંત પૂરું પાડતો નથી, પરંતુ ભારતને ઊર્જા ક્ષેત્રે આત્મનિર્ભર બનાવવા માટેની દિશામાં એક નમૂનાત્મક પગલું છે.
આ પ્લાન્ટમાં ઉપયોગમાં લેવાતી ઇલેક્ટ્રોલિસિસ ટેકનોલોજી પાણીને હાઈડ્રોજન અને ઓક્સિજનમાં વહેંચે છે. આ પ્રક્રિયા માટે જરૂરી વીજળી માત્ર સૂર્ય ઊર્જાથી જ મેળવી લેવાય છે, એટલે કે ઇંધણ તરીકે કોલસો કે ગેસ જેવી પ્રદૂષિત વસ્તુઓનો કોઈ ઉપયોગ થતો નથી. આ “ગ્રીન હાઈડ્રોજન” છે – કારણ કે તેની ઉત્પત્તિ અને ઉપયોગ બંને હવાને નુકસાન કરતાં નથી. આવું ઇંધણ – જેનો ઉપયોગ ટ્રાન્સપોર્ટેશન, ઉદ્યોગો અને ઊર્જા સંગ્રહમાં થઈ શકે છે – વિશ્વભરમાં “ફ્યુઅલ ઓફ ધ ફ્યુચર” તરીકે ઓળખાય છે.
આ પ્લાન્ટ “ઓફ-ગ્રીડ” છે, એટલે કે તે માટે સરકારી વીજળીના ગ્રીડ પર આધાર રાખવો પડતો નથી. કચ્છ જેવા દૂરના વિસ્તારોમાં, જ્યાં પારંપરિક વીજળીની પહોંચ સીમિત છે, આવા પ્લાન્ટ અત્યંત ઉપયોગી સાબિત થાય છે. વધુમાં, પ્લાન્ટમાં લાગેલી ઓટોમેટેડ ક્લોઝ્ડ-લૂપ સિસ્ટમથી સૂર્યપ્રકાશની અનિશ્ચિતતા સામે પણ કાર્યક્ષમ રીતે ઊર્જા નિર્માણ જાળવી શકાય છે.
શા માટે આ પ્લાન્ટ અને ગ્રીન હાઈડ્રોજન મહત્વપૂર્ણ છે?
ભારત જેવા ઊર્જા ખર્ચાળ દેશમાં કોલસો, પેટ્રોલ અને ડીઝલ જેવી અશ્મિભૂત ઊર્જા પર આધાર ઘટાડવો જરૂરી છે. ગ્રીન હાઈડ્રોજન તેનો વિકલ્પ બની શકે છે કારણ કે તેનો ઉપયોગ:
- ખાતર ઉદ્યોગમાં એમોનિયા બનાવવા,
- રિફાઇનરીઓમાં પેટ્રોલ-ડીઝલ શોધવા,
- હેવી ટ્રાન્સપોર્ટ જેમ કે ટ્રક, જહાજ અને વિમાનોમાં પણ થાય છે.
આ ઉપરાંત, જ્યારે ગ્રીન હાઈડ્રોજન બળે છે ત્યારે તે માત્ર પાણી બહાર કાઢે છે, કાબન ડાયોક્સાઈડ (CO₂) જેવાં પ્રદૂષક નથી.
અદાણી ગ્રુપની ભવિષ્યની વિશાળ યોજના પણ નોંધપાત્ર છે. કચ્છ પછી, મુન્દ્રા ખાતે અદાણી ગ્રુપે વિશ્વસ્તરનું “ગ્રીન હાઈડ્રોજન હબ” વિકસાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. તેમાં ગ્રીન હાઈડ્રોજન ઉપરાંત, ગ્રીન એમોનિયા, ગ્રીન મિથેનોલ અને ટકાઉ એવિએશન બળતણ (SAF)નું ઉત્પાદન પણ થશે. કંપની સોલર સેલ, મોડ્યુલ, વિન્ડ ટર્બાઇન અને ઇલેક્ટ્રોલાઇઝરની ઘરમાં જ નિર્માણ કરશે – એટલે કે આખો ઇકોસિસ્ટમ પોતે જ ઊભો કરશે.
આવાં પ્લાન્ટો ભારતને ન માત્ર ઊર્જા આત્મનિર્ભર બનાવશે, પરંતુ જાપાન, યુરોપ જેવા દેશોમાં પણ નિકાસ થવાથી ભારતને અંતરરાષ્ટ્રીય ઊર્જા બજારમાં એક નેતા તરીકે સ્થાન મળવાની તકો ઊભી થશે.
સાંકેતિક રીતે કહીએ તો, કચ્છના રણમાંથી ઊઠેલી આ પહેલ હવે ભારતના ઊર્જાક્રાંતિના માર્ગે જતું એક ઊર્જાવાન પગથિયું બની રહી છે. અદાણી ગ્રુપની આ પહેલ માત્ર એક ટેક્નોલોજિકલ સફળતા નથી, પરંતુ ભારતના આત્મનિર્ભર ઊર્જાભવિષ્ય માટે એક દિશાસૂચક પ્રવાહ છે.
અમારી યુટ્યુબ ચેનલને લાઈક, શેર અને સબસ્ક્રાઈબ કરશો
हमारी यूट्यूब चैनल को लाइक, शेयर और सब्सक्राइब करे
Like, Share and Subscribe our YouTube channel
