નવી સરકારે દિલ્હીમાં (Delhi) કામકાજ સંભાળી લીધું છે. સરકારના દૃષ્ટિકોણથી, મુખ્યાલય એ યમુના કિનારે ITO પર બનેલું દિલ્હી સચિવાલય છે. સચિવાલયમાં 10 માળ હોવા છતાં આ તમામ માળ પર સત્તાના સમીકરણો બદલાતા રહે છે.
તાજેતરમાં, જ્યારે દિલ્હીના નવા મુખ્ય પ્રધાન રેખા ગુપ્તાએ શપથ લીધા પછી તરત જ ચાર્જ સંભાળ્યો, ત્યારે આ તસવીર અલગ-અલગ પ્લેટફોર્મ પર વાયરલ થઈ હતી. આજે વાર્તા આ દિલ્હી સચિવાલયની છે જેના માટે તાજેતરમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી લડવામાં આવી હતી.
કેવી રીતે બદલાયું દિલ્હી CM ઓફિસનું સ્વરૂપ
દિલ્હીની સીએમ ઓફિસ દિલ્હી સચિવાલયના ત્રીજા માળે આવેલી છે. દિલ્હી સરકારના સૌથી શક્તિશાળી સીએમઓ બીજા માળની લોબીમાંથી આવે છે, જ્યાં મુખ્યમંત્રી સહિત તમામ મહાનુભાવોના વાહનો થોડી સીડીઓ ચઢીને અટકે છે. 2013 સુધી, જ્યારે શીલા દીક્ષિત દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાન હતા, ત્યારે ખૂબ જ સામાન્ય દેખાતી મુખ્ય પ્રધાનની ઑફિસ હવે કેજરીવાલ સરકાર દરમિયાન કરોડો રૂપિયાના રિનોવેશન પછી અંદરથી ચમકતી દેખાય છે.
સામાન્ય રીતે શીલા દીક્ષિત સરકારની કેબિનેટ બેઠક આ ત્રીજા માળે થતી હતી. અન્ય મહત્વપૂર્ણ બેઠકો બીજા માળે ત્રણ કોન્ફરન્સ હોલમાં થાય છે. પરંતુ જ્યાં સુધી અરવિંદ કેજરીવાલ મુખ્યમંત્રી હતા ત્યાં સુધી આ ત્રીજા માળનું મહત્વ થોડું ઓછું થયું કારણ કે મુખ્યમંત્રી કાર્યાલયના લોકોનું કહેવું છે કે તે સમયે મુખ્યમંત્રી ભાગ્યે જ સચિવાલયની મુલાકાત લેતા હતા. સિવિલ લાઇન્સમાં મુખ્યપ્રધાનના નિવાસસ્થાનેથી મોટાભાગની કામગીરી થઈ હતી અને ત્યાં જ મહત્ત્વની બેઠકો યોજાઈ હતી.
સત્તાનું ગણિત દરેક સ્તરે બદલાય છે.
દિલ્હી સચિવાલયનું માળખું માળખું પણ ઘણું રસપ્રદ છે. ત્રીજા માળ પછી ચોથા અને પાંચમા માળે મંત્રીની ઓફિસ નથી. ચોથા માળે દિલ્હીના નાણા અને તકેદારી વિભાગ છે, જ્યારે પાંચમા માળે દિલ્હીના મુખ્ય સચિવ તેમજ PWDના સચિવનું કાર્યાલય છે. પરંતુ મંત્રીઓની ઓફિસ છઠ્ઠા, સાતમા અને આઠમા માળે રહે છે.
દિલ્હીમાં મુખ્ય પ્રધાન સિવાય માત્ર 6 પ્રધાનો હોવાથી, શીલા દીક્ષિતના કાર્યકાળ સુધી, આ ફ્લોર પર બે-બે પ્રધાનોની ઓફિસ હતી. પરંતુ કેજરીવાલ સરકારમાં આ માળખું પણ બદલાઈ ગયું. દિલ્હીમાં પ્રથમ વખત નાયબ મુખ્યમંત્રી પદની રચના કરવામાં આવી હતી જે મનીષ સિસોદિયા પાસે હતી. તેણે છઠ્ઠા માળે બે મંત્રીઓની ઓફિસમાં એકલા કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. સ્વાભાવિક રીતે તેમની પાસે 18 વિભાગોની જવાબદારી હતી. જેના કારણે બેના બદલે ત્રણ મંત્રીઓને સાતમા માળે ગોઠવવામાં આવ્યા હતા.
આ વખતે મંત્રીઓમાં ફ્લોર ડિસ્ટ્રીબ્યુશન કેવી છે?
જ્યારે 27 વર્ષ બાદ દિલ્હીમાં ભાજપની સરકાર બની ત્યારે પહેલીવાર ભાજપના મુખ્યમંત્રીએ દિલ્હી સચિવાલયમાં પગ મૂક્યો હતો. કારણ કે 1998 પહેલા દિલ્હીનું સચિવાલય ITOથી નહીં પરંતુ દિલ્હી વિધાનસભાથી જ ચલાવવામાં આવતું હતું. હવે અગાઉની સરકારના સમયથી માત્ર એક જ મંત્રીની ઓફિસ છઠ્ઠા માળે ચાલતી હોવાથી તે મોટી ઓફિસ પ્રવેશ સાહિબ સિંહ વર્માને ગઈ.
પહેલાની જેમ ત્રણ મંત્રીઓને સાતમા માળે જગ્યા આપવામાં આવી છે. આ મંત્રીઓ છે આશિષ સૂદ, ડૉ. પંકજ સિંહ અને રવિન્દ્ર ઈન્દ્રરાજ. મનજિન્દર સિંહ સિરસા અને કપિલ મિશ્રાને આઠમા માળે જગ્યા મળી છે. જોકે, કેટલાક મંત્રીઓને અંગત કારણોસર આ ફ્લોર શેરિંગ સામે વાંધો છે, તેથી આગામી દિવસોમાં તેમાં ફેરફાર થાય તેવી શક્યતા છે.
સચિવાલયનું વર્તમાન સ્વરૂપ કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવ્યું?
વાસ્તવમાં, આજે જે સચિવાલયની ઇમારત છે તે સરકારી કચેરીની તર્જ પર નહીં પરંતુ હોટલની તર્જ પર બનાવવામાં આવી હતી. આ ઇમારતનું પ્રારંભિક નામ પ્લેયર્સ બિલ્ડીંગ હતું. 1982માં જ્યારે દિલ્હીમાં એશિયન ગેમ્સનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારે તે ઈન્દિરા ગાંધી સ્ટેડિયમની બાજુમાં જ ખેલાડીઓ માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું.
પરંતુ ગેમ્સ પછી લગભગ દોઢ દાયકા સુધી આ ઈમારત માત્ર એક માળખું બનીને રહી ગઈ. વર્ષ 1997માં કેન્દ્ર સરકારે તેને લગભગ 40 કરોડ રૂપિયામાં દિલ્હી સરકારને વેચી દીધી હતી. આ સચિવાલય લગભગ સાડા ચાર એકર જમીન પર બનેલ છે જેમાં આવરી લેવામાં આવેલ વિસ્તાર 40 હજાર ચોરસ ફૂટ છે.
