આંતરડામાં જમા થયેલી ચરબીને કારણે પેટ ફુલાઈ જાય છે. જેને બેલી ફેટ પણ કહેવામાં આવે છે. જો એકવાર તે વધવા લાગે છે અને તેની કાળજી લેવામાં ન આવે તો તે માત્ર પેટની ચરબીમાં જ નહીં પરિણમતું નથી, પરંતુ તે વ્યક્તિને અનેક રોગો પણ ઘેરી લે છે. કેટલાક લોકોનું પેટ એટલું ફુલાઈ જાય છે કે તેઓ જ્યાં પણ જાય છે, તેમનું પેટ તેમની પહેલા જ એન્ટ્રી કરી લે છે.
સંજીવની આયુર્વેદ, ગુડગાંવના વરિષ્ઠ આયુર્વેદાચાર્ય ડૉ.એસ.પી. કટિયાર કહે છે કે, પેટની ચરબીના ઘણાં કારણો છે, જેને સમજવા માટે પેટની રચના જાણવી સૌથી જરૂરી છે.
પેટની અંદર લિવર, કિડની, ગર્ભાશય અને લગભગ 30 ફૂટ લાંબા આંતરડા હોય છે. આ અંગો ફિક્સ નથી હોતા અને પેટમાં હોય છે. કરોડરજ્જુ સિવાય પેટની આસપાસ કોઈ પ્રોટેક્શન વોલ કે હાડકાં નથી. માત્ર સ્નાયુઓ જ પેટ અને તેમાં રહેલા તમામ અંગોનું રક્ષણ કરે છે. આમાંથી કોઈ એક અંગમાં સોજો આવે તો પેટ આગળ વધવા લાગે છે. પેટની ચરબીનું આ સૌથી મોટું કારણ છે.
પુરુષોનું પેટ નાભિની ઉપર અને સ્ત્રીઓનું પેટ નીચેથી બહાર આવે તેની પાછળ આ કારણ
સામાન્ય રીતે પુરુષોનું પેટ મધ્યમાંથી વધે છે, જ્યારે સ્ત્રીઓનું પેટ નીચેના ભાગથી વધે છે. લિવરમાં સોજો આવવાને કારણે પુરુષોનું પેટ નાભિની નજીક વધવા લાગે છે. તે જ સમયે ગર્ભાવસ્થા અને ડિલિવરી દરમિયાન ગર્ભાશયની આસપાસના સ્નાયુઓ ઢીલા થઈ જાય છે. ગર્ભાવસ્થાના સમયગાળા દરમિયાન નીચલા સ્નાયુઓ પર વધુ ભાર હોય છે. તેથી જ મહિલાઓનું પેટ નાભિની નીચે વધે છે. સ્ત્રીઓમાં પેટના નીચેના ભાગમાં પણ ચરબી જમા થાય છે.
સોફા-ચેરનો ઉપયોગ અને ખોટી રીતે બેસવાને કારણે પેટ વધે છે
પેટની ચરબીનું મોટું કારણ કલ્ચરલ પણ છે. ભારતની પ્રાચીન પરંપરામાં સોફા અને ખુરશીઓનો ઉપયોગ થતો ન હતો. રાજાઓ અને સમ્રાટો સિવાય કોઈ સિંહાસન અથવા અન્ય કોઈ આસન પર બેસતા ન હતા. લોકો પદ્માસનમાં કે બેસવા માટે પગ ઉપર પગ રાખીને બેસતા હતા. તેનાથી શરીરની મુદ્રા યોગ્ય રહે છે. જ્યારે, ખુરશીઓ અને સોફા પેટને બહારની તરફ ધકેલે છે. એટલે અમેરિકા અને યુરોપમાં તો વૃદ્ધો પણ ખુરશી પર સીધા બેસી જાય છે, પણ ભારતમાં ખુરશી મળતાં જ યુવાનો પણ પીઠ પર આરામ કરે છે, જેના કારણે પેટ વધવા લાગે છે.
પેટના રક્ષણ માટે ચરબી જરૂરી છે
શરીરના અન્ય ભાગોની જેમ પેટમાં પણ ચરબી હોય છે. શરીરના રક્ષણ માટે પણ આ જરૂરી છે. ચરબીયુક્ત પેશીઓ માત્ર ઉર્જાનો સંગ્રહ કરતી નથી, પરંતુ આંતરડા અને અન્ય આંતરિક અવયવો માટે ગાદી તરીકે પણ કામ કરે છે, જે શરીરના તાપમાનને કંટ્રોલ કરવામાં મદદ કરે છે. પરંતુ, જો પેટમાં આ ચરબીનું પ્રમાણ વધી જાય છે, તો તેની શરીર પર વિપરીત અસર થવા લાગે છે અને તે સમયે ગંભીર રોગોનું જોખમ વધી જાય છે.
જ્યારે પેટમાં જમા થયેલી આ ચરબી વધવા લાગે છે, ત્યારે તે ધીમે ધીમે લિવર અને સ્વાદુપિંડ જેવા અન્ય અંગોની આસપાસ જમા થવા લાગે છે. જેના કારણે હૃદયની બીમારીઓ, ટાઈપ-2 ડાયાબિટીસ, લિવર સંબંધિત સમસ્યાઓ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડિમેન્શિયા, સ્ટ્રોક અને હાઈપરટેન્શન તેમજ બ્રેસ્ટ અને આંતરડાના કેન્સરનું જોખમ પણ વધી જાય છે. આંતરડામાં જામેલી ચરબીને કારણે નાની ઉંમરે મૃત્યુનું જોખમ બમણું થઈ જાય છે. સાંધાનો દુખાવો અને નસકોરા પણ આંતરડામાં જમા થતી ચરબીને કારણે થાય છે.
પેટમાં ચરબી જમા થવાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે અને તેનાથી છુટકારો મેળવવા માટે આ કારણો વિશે જાણવું જરૂરી છે.
આંતરડાના રોગને કારણે ફેટ વધે
ઘણી વખત લોકો કબજિયાતથી પરેશાન રહે છે. જેના કારણે પેટ સાફ નથી થતું અને આંતરડામાં ગંદકી જમા થતી રહે છે. જેના કારણે આંતરડામાં સોજો આવી જાય છે. સેલિયાક રોગમાં આંતરડાને નુકસાન પહોંચી શકે છે. તેવી જ રીતે, ઇન્ફ્લેમેટરી બોવેલ ડિસીઝ (IBD), ઇરીટેબલ બોવેલ સિન્ડ્રોમ (IBS) જેવી સમસ્યાઓ આંતરડામાં સોજો આવે છે.
આ કારણોથી પાચનતંત્ર યોગ્ય રીતે કામ કરતું નથી અને ધીમે-ધીમે પેટ પર ચરબી જમા થવા લાગે છે. ક્યારેક લિવરને લગતી બીમારીઓને કારણે પેટમાં પાણી ભરાઈ જાય છે. જેને જલોદર કહેવાય છે. આ સમસ્યામાં પણ પેટ બહાર આવે છે.
હોર્મોન્સમાં ગરબડ અને આનુવંશિક કારણોસર પણ ફાંદ વધે
ક્યારેક હોર્મોનલ અસંતુલનને કારણે પેટમાં ચરબી જમા થવા લાગે છે. મેનોપોઝ દરમિયાન મહિલાઓના શરીરમાં એસ્ટ્રોજન હોર્મોનનું પ્રમાણ ઘટી જાય છે. કેટલીકવાર ગર્ભાવસ્થા, અંડાશય અને કોથળીઓ, હાઇપોથાઇરોડિઝમ અને સ્થૂળતાના કારણે હોર્મોન્સનું પ્રમાણ ઇનબેલેન્સ થઈ જાય છે. જેના કારણે પેટ દેખાવા લાગે છે.
કેટલાક લોકોમાં આ સમસ્યાનું કારણ આનુવંશિક છે. જેના કારણે શરીરના અન્ય ભાગોની સરખામણીમાં પેટમાં વધુ ચરબી જમા થવા લાગે છે. વધતી ઉંમર સાથે શરીરને સ્વસ્થ રાખતા હોર્મોન્સનું લેવલ ઘટવા લાગે છે. ખોરાકને ઊર્જામાં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયા પણ ધીમી પડી જાય છે. સામાન્ય રીતે, વૃદ્ધોમાં પેટના ફૂલવા માટે આ એક મુખ્ય કારણ છે.
ખાવામાં બેદરકારી અને ખરાબ ખોરાકને કારણે પેટ તરબૂચની જેમ લટકી શકે છે.
તળેલો ખોરાક પણ છે જોખમકારક
ખાંડ, તળેલા ખોરાક, સેચ્યુરેટેડ ફેટ, પ્રોસેસ્ડ અને જંક ફૂડ ખાવાથી પેટની ચરબી વધે છે. ઘણીવાર લોકો વ્હાઇટ બ્રેડને હેલ્ધી માને છે અને તેને દરરોજ નાસ્તામાં ખાય છે, પરંતુ તેનાથી બ્લડ સુગર અને વજન તો વધી જતું નથી, પરંતુ આંતરડા ઉપર પણ ખરાબ અસર પડે છે. જેમાં ઓછા પ્રોટીન અને અન્ય પોષક તત્ત્વો અને વધુ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ હોય છે.
જો ખોરાકમાં પ્રોટીન ભરપૂર હોય અને કાર્બોહાઈડ્રેટ્સનું પ્રમાણ ઓછું હોય, તો પેટ ફૂલવાનું જોખમ ઘટી જાય છે. જરૂરિયાત કરતાં વધુ કેલરી ધરાવતો ખોરાક ખાધા પછી લોકો સૂઈ જાય છે અને તેને પચાવવા માટે કંઈ કરતા નથી. જેના કારણે શરીરમાં ચરબી અને કોલેસ્ટ્રોલ વધવા લાગે છે. મેટાબોલિઝમ ખોરવાય છે.
મોડા ખાવાથી સમસ્યા વધી રહી છે
જીવનમાં વ્યસ્ત રહેતા લોકો ઘણીવાર નાસ્તો અને ક્યારેક લંચ અથવા ડિનર લઇ શકતા નથી. પરંતુ, તેની પાચન તંત્ર ઉપર પણ ખરાબ અસર પડે છે. શરીરમાં ખોરાકને પચાવવાની અને તેને ઊર્જામાં બદલવાની પ્રક્રિયા ધીમી પડી જાય છે. જો આ લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે તો ગંભીર પરિણામો દેખાવા લાગે છે.
એ જ રીતે લોકો મોડી રાત્રે જમ્યા પછી સીધા સૂઈ જાય છે. જેના કારણે ભોજનમાં રહેલી ચરબીનું યોગ્ય રીતે પાચન થતું નથી અને કબજિયાત થાય છે. વધુ પડતો પ્રવાહી ખોરાક સ્વાસ્થ્યને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. ખાસ કરીને પેકેજ્ડ જ્યૂસ અને કોલ્ડ ડ્રિંક્સમાં શુગર લેવલ વધારે હોય છે. જે લોકો સતત પીવે છે તેઓ પોતાના પેટને નુકસાન પહોંચાડે છે.
શરીરના તમામ અંગો 37 ડિગ્રી પર સારી રીતે કામ કરે છે, પરંતુ સતત એસીમાં રહેવાથી મેટાબોલિઝમ બગડવા લાગે છે. ઘણી વખત લોકો ખોરાક ખાધા પછી ઠંડુ પાણી અથવા કોલ્ડ ડ્રિંક પીતા હોય છે. જેના કારણે ખોરાક બરાબર પચતો નથી અને શરીરમાં જમા થવા લાગે છે.
ચરબી વધવા પાછળ આ કારણ પણ છે જવાબદાર
જો ખાનપાનની સાથે સાથે લાઇફસ્ટાઇલ પણ યોગ્ય ન હોય તો શર્ટના બટન તોડીને બહાર નીકળતા પેટને કોઈ રોકી શકતું નથી. જો તમે સમયસર ઊંઘ ન લો અને પૂરતી ઊંઘ ન લો તો પણ તમારું પેટ ફૂલવા લાગે છે. અમેરિકન જર્નલ ઓફ એપિડેમિઓલોજીનો એક અહેવાલ સૂચવે છે કે, પૂરતી ઊંઘ ન લેવાથી શરીરની બાયોલોજીકલ ઘડિયાળ ખોરવાય છે.
લોકો વધુ જમવાનું શરૂ કરે છે. આ સાથે તેઓ આખો દિવસ બેસીને નોકરી કરે છે. જો તમે વધુ ફરતા ન હો, કસરત ન કરો અને જમ્યા પછી સીધા સૂઈ જાઓ, તો ચરબી વધવા લાગે છે. જો તમે આ આદતને તરત જ નહીં બદલો તો તમારું પેટ જ નહીં પરંતુ સ્થૂળતા પણ ઘર કરી જશે.
ખરાબ માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને દારૂનું વ્યસન પણ પેટની ચરબીનું કારણ બને છે
તણાવ અને હતાશા, ચિંતા, દારૂ અને ધૂમ્રપાનથી ભરેલી જીંદગીને કારણે પેટ પણ બહાર આવવા લાગે છે. તણાવપૂર્ણ વાતાવરણમાં કોર્ટિસોલ હોર્મોન શરીરમાંથી મુક્ત થવા લાગે છે. તે મેટાબોલિઝમ અને પાચન તંત્ર ઉપર ખરાબ અસર કરે છે. પેટની આસપાસ ચરબી જમા થવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બને છે.
એ જ રીતે આલ્કોહોલ પણ આંતરડા અને તેમાં રહેલા સારા બેક્ટેરિયાને નુકસાન પહોંચાડે છે. બેદરકાર રહેવાથી ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. પેટનું ફૂલવું એ સમસ્યાઓનું પ્રારંભિક લક્ષણ હોઈ શકે છે.
