ISRO (ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંગઠન)નું સ્પેડેક્સ (SPADEX) મિશન એક મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ છે, જેમાં અવકાશયાનને “ડોક” અને “અનડોક” કરવાની તકનીકીની ચકાસણી કરવામાં આવી રહી છે.
સ્પેડેક્સ મિશનની ખાસિયતો:
- ડોકિંગ ટેકનોલોજી: આ મિશન હેઠળ, બે અવકાશયાન ધીમે ધીમે નજીક આવીને ડોકિંગ કરશે, જેનાથી ભારતને આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મિશનમાં સહભાગી બનવાની વધુ તક મળશે.
- મોખરે ચાર દેશ: આ ટેક્નોલોજી રશિયા, અમેરિકા અને ચીન પછી માત્ર ભારત હાંસલ કરશે.
- ડોકિંગ અને અનડોકિંગની ક્ષમતા: અવકાશયાનને ડોક કરીને ફરી અનડોક કરવાનું ક્ષમતા દર્શાવવાનું આ મિશનનું મુખ્ય લક્ષ્ય છે, જેનો ઉપયોગ ફ્યુચર મિશનમાં થાય છે.
ટેકનિકલ પડકારો:
- અંતર 225 મીટર સુધી લાવવું: ડોકિંગ માટે અવકાશયાનને ચોક્કસ અંતરે લાવવાની જરૂર પડે છે, જે દરમિયાન ટેક્નિકલ સમસ્યાઓનો સામનો થયો.
- પ્રક્રિયા મુલતવી: આ પ્રક્રિયા પહેલા 7 જાન્યુઆરીએ થવાની હતી, પરંતુ ટેકનિકલ કારણોસર મુલતવી રાખવી પડી. 9 જાન્યુઆરીએ ફરી પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો, પણ તે પણ પુર્ણ થઈ શક્યો ન હતો.
મહત્વ:
- આ મિશનની સફળતા ભારતને અવકાશયાત્રામાં વધુ નિષ્ણાત બનાવશે, જેનાથી ભારતીય અવકાશ મિશનોમાં આત્મનિર્ભરતા વધશે.
- આ ટેક્નોલોજી ભવિષ્યમાં Gaganyaan અને ઈન્ટરપ્લેનેટરી મિશન માટે ઉપયોગી થશે.
ISROના ઇજનેરો અને વૈજ્ઞાનિકો ટેકનિકલ મુશ્કેલીઓના ઉકેલ પર કામ કરી રહ્યા છે, અને આ મિશનની સફળતા ઈતિહાસ રચશે.
ઈસરોએ એક નિવેદન જાહેર કર્યું હતું
‘Spadex’ ડોકીંગ અપડેટ: ડ્રિફ્ટ અટકાવી દેવામાં આવ્યું છે, ISROએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું. અવકાશયાન એકબીજાની નજીક જવા માટે ધીમી ગતિએ આગળ વધી રહ્યું છે. એક અવકાશયાનના બીજા સાથે જોડાવાને ડોકીંગ કહેવાય છે અને અવકાશમાં જોડાયેલા બે અવકાશયાનના વિભાજનને અનડોકિંગ કહેવાય છે. આ ટેક્નોલોજી ભારતના મહત્વાકાંક્ષી મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ છે જેમ કે ચંદ્ર પરથી સેમ્પલ પાછા લાવવા, ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશનનું નિર્માણ.
ઈસરોએ 30 ડિસેમ્બરે લોન્ચ કર્યું હતું
ઈસરોએ 30 ડિસેમ્બરે શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરમાંથી PSLV C60 રોકેટની મદદથી આ મિશન હેઠળ SDX01 (ચેઝર) અને SDX02 (ટાર્ગેટ) નામના બે ઉપગ્રહો લોન્ચ કર્યા હતા. લગભગ 220-220 કિગ્રા વજનના આ બંને નાના ઉપગ્રહોને 475 કિલોમીટરની ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા.
Spadex એક મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ છે
ISROના જણાવ્યા અનુસાર, સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરીમેન્ટ (SPADEX) મિશન એ બંને ઉપગ્રહોનો ઉપયોગ કરીને અવકાશમાં ડોકીંગની ખર્ચ-અસરકારક ટેકનોલોજી દર્શાવવાનું એક મિશન છે. આ ટેકનોલોજી ભારતની અવકાશ યોજનાઓ માટે જરૂરી છે. જેમ કે ચંદ્ર પર ભારતીયોને મોકલવા, ચંદ્ર પરથી નમૂનાઓ લાવવા, ભારતીય અવકાશ સ્ટેશન (BAS)નું બાંધકામ અને સંચાલન વગેરે.
