કૈલાશ-માનસરોવર યાત્રા પરત શરૂ કરવા માટે ભારત અને ચીન વચ્ચે ચાલી રહેલી વાટાઘાટો એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આ યાત્રા માટે બંને દેશો વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધોમાં સુધારાનો સંકેત મળી શકે છે. 2020 પછીથી યાત્રા પર સ્થગિતી મૂકવામાં આવી હતી, જે કોરોનાવાઈરસ રોગચાળા અને લડાઈ સંબંધિત ગતિરોધના કારણે થઈ હતી.
રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજીત ડોભાલ અને ચીનના વિદેશ મંત્રી વાંગ યીની બેઠકમાં ક્રોસ-બોર્ડર સંબંધોને મજબૂત કરવા માટે ખાસ પરામર્શ થયો છે. કૈલાશ-માનસરોવર યાત્રા માત્ર આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ જ નહીં, પરંતુ સાંસ્કૃતિક અને રાજદ્વારી મહત્વ ધરાવે છે, કારણ કે તે હિમાલય ક્ષેત્રમાં ભારત અને ચીન વચ્ચે ગાઢ સંબંધોને પ્રતીકિત કરે છે.
મહત્વનું છે કે, યાત્રા પુનઃપ્રારંભ કરવાથી તિબ્બત અને હિમાલય પ્રદેશમાં મુલાકાતી સંખ્યામાં વધારો થશે અને સાથે આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક જડતામાં સુધારો થશે. આ તકે, ભારત સરકાર ચીન સાથેના યાત્રા માર્ગોની સુરક્ષા, વ્યવસ્થાપન અને સાધનસંપત્તિ માટે પણ સંકલન કરી રહી છે, જેથી યાત્રિકોને સરળતા રહે.
તમામ સમજૂતિ અને પ્રયાસોને ધ્યાને લઈને, આ યાત્રા શરૂ થવી માત્ર એક આધ્યાત્મિક પ્રસંગ જ નહીં પણ એક રાજદ્વારી સફળતાનો પણ ભાગ બની શકે છે.
કૈલાશ પર્વત ચીનના તિબેટ વિસ્તારમાં આવેલો છે
કૈલાશ માનસરોવર યાત્રા એ એક પડકારજનક યાત્રાધામ છે જે તિબેટીયન ઉચ્ચપ્રદેશમાંથી પસાર થાય છે. હિંદુ ધર્મ, બૌદ્ધ અને જૈન ધર્મમાં સૌથી પવિત્ર યાત્રાઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. આ યાત્રા કૈલાશ પર્વતની આસપાસ કેન્દ્રિત છે, જેને ભગવાન શિવનું નિવાસસ્થાન માનવામાં આવે છે. કૈલાશ પર્વત ચીનના તિબેટ વિસ્તારમાં આવેલો છે. આ શિખર સુધી પહોંચવા માટે પ્રવાસીઓ અનેક માર્ગો લઈ શકે છે. નેપાળના કાઠમંડુ, નેપાળના સિમીકોટ અને તિબેટના લ્હાસાથી અહીં પહોંચી શકાય છે. ભારત તરફથી ટોચ પર પહોંચવા માટે બે માર્ગો છે. પહેલો રૂટ લિપુલેખ પાસ (ઉત્તરાખંડ) થી જાય છે અને બીજો રૂટ નાથુ લા પાસ (સિક્કિમ) થી જાય છે.
ભારત અને ચીન વચ્ચેની 23મી વિશેષ પ્રતિનિધિ (SR) બેઠક બંને દેશો વચ્ચેના સરહદ સંબંધોમાં સુધારાનું મહત્વપૂર્ણ સંકેત છે. આ બેઠકમાં નાથુલા સરહદ વેપાર અને સરહદ પાર નદી સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા પર ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે, જેની પાછળનો હેતુ આર્થિક સહયોગ અને દ્વિપક્ષીય વહીવટમાં સ્થિરતા લાવવાનો છે.
નાથુલા સરહદ વેપાર 1962ના યુદ્ધ બાદ બંધ થઈ ગયો હતો, પણ 2006માં ફરી શરૂ થયો હતો. આ વેપાર સામાન્ય રીતે સ્થાનિક સ્તરે રહેનારા લોકો માટે મહત્વનો સ્ત્રોત છે, ખાસ કરીને સિક્કિમ અને તિબ્બતના વિસ્તારોમાં. આથી, એના ફરી પ્રોત્સાહન દ્વારા સ્થાનિક આર્થિક વિકાસમાં વધારો થશે અને બંને દેશોની સરહદી પ્રજાઓ માટે રોજગારીના વધુ અવસરો સર્જશે.
સાથે જ, સરહદ પાર નદી સહકાર પર ભાર મુકવાથી નદીઓના સંચાલન અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનમાં સંયુક્ત પ્રયાસોની શક્યતાઓ વધે છે. ભારત અને ચીનના સંજોગોમાં સરહદ પારથી પસાર થતી નદીઓનો બહોળા સ્તરે ઉપયોગ અને સંરક્ષણ પર કામ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને પર્યાવરણ અને પાણી સંસાધનોના સંદર્ભમાં.
આ બેઠકના સંદર્ભે, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજીત ડોભાલ અને ચીનના વિદેશ મંત્રી વાંગ યી બન્ને દેશો વચ્ચે સરહદી સ્થિરતા વધારવા માટેના પ્રયાસોને વધુ મજબૂત બનાવવા સંમત થયા છે. આનો અર્થ એ છે કે આ પ્રથમ વખતના સંકેત છે જ્યાં વ્યાપાર સાથે કૌશલ્ય, પર્યાવરણ, અને સ્થાનિક સ્તરે સકારાત્મક પરિબળો પર ભાર મુકાયો છે.
વિદેશ મંત્રાલયે નિવેદન બહાર પાડ્યું
ભારત અને ચીન આ બાબતે છ સર્વસંમતિ પોઈન્ટ પર પહોંચ્યા, જેમાં બોર્ડર રિઝોલ્યુશન ફોકસ હતું. વિદેશ મંત્રાલયે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “વડાપ્રધાન મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ જિનપિંગ તાજેતરમાં સરહદી વિસ્તારોમાં શાંતિ અને સૌહાર્દના સંચાલનની દેખરેખ રાખવા અને સરહદ વિવાદનો વાજબી, વાજબી અને પરસ્પર સ્વીકાર્ય ઉકેલ શોધવા માટે કાઝાનમાં મળ્યા હતા.
