ભારત અને ચીન વચ્ચે સંબંધોને સુધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ કટોકટી બાદ પ્રગતિ જોવા મળી છે, જેનું પ્રતિબિંબ G20 સમિટ દરમિયાન રિયો ડી જાનેરોમાં વિદેશ મંત્રીઓ એસ. જયશંકર અને વાંગ યી વચ્ચે થયેલી બેઠકમાં જોવા મળ્યું. આ ચર્ચાઓમાં બે દેશો વચ્ચે વિમાની સેવા ફરી શરૂ કરવા અને કૈલાશ માનસરોવર યાત્રાને પુનઃસ્થાપિત કરવા જેવા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું.
ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે આ પહેલને “નવી શરૂઆત” તરીકે ગણાવીને સંકેત આપ્યો છે કે બંને દેશો તેમના સંબંધોને હળવા અને બિનવિવાદિત દિશામાં આગળ વધારવા ઈચ્છે છે.
વિશ્વના બે મહાશક્તિઓ વચ્ચે આ ચર્ચા લદાખના ડેપસાંગ અને ડેમચોક ક્ષેત્રોમાં તણાવ દૂર કરવાના પગલાં બાદ શક્ય બની. આ ક્ષેત્રોમાંથી સૈનિકોની વાપસી બંને દેશોના રાજકીય અને કૂટનીતિક પ્રયાસો માટે એક પ્રેરણાત્મક તબક્કો છે.
આ બેઠકમાં બંને નેતાઓએ કૈલાશ માનસરોવર યાત્રા વિશે પણ ચર્ચા કરી, જે ભારતીય યાત્રિકો માટે ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક રીતે મહત્વપૂર્ણ છે. આ યાત્રા ફરી શરૂ કરવી એ ભારત-ચીન વચ્ચેની સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક દ્રષ્ટિએ સંવાદ વધારવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ પગલું બની શકે છે.
આ પ્રથમવાર છે જ્યારે તણાવ પછી બંને દેશો વચ્ચે આકાંક્ષિત રીતે સકારાત્મક ચર્ચા થઈ છે, જેનાથી બંને દેશો વચ્ચે શાંતિ અને સ્થિરતા જાળવવામાં યોગદાન મળી શકે છે અને વ્યાપાર તેમજ આર્થિક સંબંધોને પુનર્જીવિત કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
કોરોના મહામારીના કારણે 2020માં ભારત અને ચીન વચ્ચેની સીધી ફ્લાઇટ્સ બંધ કરવામાં આવી હતી, જે હજુ સુધી શરુ કરવામાં નથી આવી. એ જ વર્ષે કૈલાશ માનસરોવર યાત્રા પણ રોકી દેવામાં આવી હતી. ચીનમાં સ્થિત કૈલાશ પર્વતને ભગવાન શિવનું નિવાસસ્થાન માનવામાં આવે છે અને તે ભારતીય ભક્તો માટે ખૂબ જ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્ત્વ ધરાવે છે. વિદેશ મંત્રાલય(MEA)ના જણાવ્યા પ્રમાણે બેઠકમાં આ બંને મુદ્દાઓની સાથે-સાથે સરહદ પાર નદીઓ પર ડેટા શેરિંગ અને મીડિયા વ્યક્તિઓના આદાનપ્રદાન પર પણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.
નવી શરુઆત પર ભાર
તાજેતરની બેઠક બાદ ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા લિન જિયાને કહ્યું કે, ચીન અને ભારત સંબંધો હવે નવી શરુઆત પર છે. તે બંને દેશોના લોકોના મૂળભૂત હિતમાં છે. આ સાથે જ તે ગ્લોબલ સાઉથના દેશોની અપેક્ષાઓને પૂર્ણ કરે છે. વિદેશ મંત્રી વાંગ યીએ પણ કહ્યું કે, બંને દેશોએ પોતાના નેતાઓની મહત્ત્વપૂર્ણ સહમતિને પૂર્ણ કરવી જોઈએ, પરસ્પર વિશ્વાસને પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ અને મતભેદોને ઉકેલવા માટે ઇમાનદારી અને વિશ્વાસ સાથે કામ કરવું જોઈએ.
બેઈજિંગથી મળેલા અહેવાલો પ્રમાણે વાંગે જયશંકર સાથેની પોતાની બેઠકમાં કહ્યું કે, ભારત અને ચીને વડાપ્રધાન મોદી અને પ્રમુખ શી જિનપિંગ વચ્ચે રશિયામાં થયેલી સમિટમાં જે મહત્ત્વની સહમતિ બની હતી તેને લાગુ કરવી જોઈએ. બંને પક્ષોએ બંને નેતાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલી મહત્ત્વપૂર્ણ સહમતિને લાગુ કરવી જોઈએ, એકબીજાના હિતોનું સન્માન કરવું જોઈએ અને સંવાદ અને સંચારના માધ્યમથી પરસ્પર વિશ્વાસ વધારવો જોઈએ. મતભેદોને ઇમાનદારી અને નિષ્ઠા સાથે ઉકેલવા જોઈએ અને દ્વિપક્ષીય સંબંધોને શક્ય તેટલી વહેલી તકે પ્રગતિના માર્ગ પર પાછા લાવવા જોઈએ.
ભારતની સ્વતંત્ર વિદેશ નીતિ
વિદેશ મંત્રી જયશંકરે કહ્યું કે, ભારત એક બહુધ્રુવીય વિશ્વ અને એશિયા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. અમારી વિદેશ નીતિ સિદ્ધાંતવાદી અને સ્વતંત્ર છે. અમે વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવાના એકપક્ષીય અભિગમની વિરુદ્ધ છીએ. બંને મંત્રીઓએ એ વાત પર સહમતિ વ્યક્ત કરી છે કે, સંબંધોને સ્થિર કરવા, મતભેદોને સંભાળવા અને વધુ આગળનું પગલું ભરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. આ બેઠકને ભારત-ચીન સંબંધોમાં સ્થિરતા અને નવી દિશા પ્રદાન કરવાની દિશામાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ પહેલ માનવામાં આવી રહી છે.
