સિદ્ધપુરનું નામ ‘સિદ્ધરાજ જયસિંહ’ (સોલંકી વંશના મહાન રાજા) ના નામ પરથી પડ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે. સિદ્ધરાજ જયસિંહ (ઈ.સ. 1094-1143) એ અહીં સરસ્વતી નદીના કાંઠે ભવ્ય શિવ મંદિર બંધાવ્યા હતા. કેટલાક ગ્રંથો અનુસાર, આ શહેરનું પ્રાચીન નામ “શ્રેષ્ઠપુર” હતું, જેનો અર્થ “શ્રેષ્ઠ લોકોનું નિવાસસ્થાન” થાય છે.
સિદ્ધપુર, ઉત્તર ગુજરાતના પાટણ જિલ્લામાં સરસ્વતી નદીના કાંઠે વસેલું એક પ્રાચીન અને પવિત્ર સ્થળ છે. ઋગ્વેદમાં આ સ્થળનો ઉલ્લેખ ‘દશુ ગામ’ તરીકે થયો છે, અને મહાભારતના વનપર્વમાં પણ પાંડવોના અજ્ઞાતવાસ દરમિયાન અહીં મુલાકાત લીધી હોવાનું વર્ણવાયું છે.
સિદ્ધપુરનું મહત્વ બિંદુ સરોવર સાથે પણ જોડાયેલું છે, જે સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ઉલ્લેખિત પાંચ પવિત્ર સરોવરોમાંનું એક છે. માન્યતા મુજબ, પાંડવો તેમના અજ્ઞાતવાસ દરમિયાન અહીં આવ્યા હતા અને બિંદુ સરોવર ખાતે તીર્થયાત્રા કરી હતી.
આ ઉપરાંત, સિદ્ધપુર માતૃગયા તરીકે પણ પ્રખ્યાત છે, જ્યાં માતાના શ્રાદ્ધ અને પિતૃ તર્પણ જેવા ધાર્મિક વિધિઓ માટે લોકો ભારતભરમાંથી અહીં આવે છે.
સિદ્ધપુરના બિંદુ સરોવર સાથે જોડાયેલી માન્યતાઓ અને ધાર્મિક મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, અહીં હિંદુ ધર્મમાં માતાના શ્રાદ્ધ માટે વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે. માન્યતા છે કે પરશુરામજીએ અહીં તેમની માતા રેણુકાદેવીનું શ્રાદ્ધ કર્યું હતું, જે આ સ્થળને ‘માતૃગયા’ તરીકે પ્રસિદ્ધ બનાવે છે.
બિંદુ સરોવર હિંદુ ધર્મના પાંચ પવિત્ર સરોવરોમાંનું એક છે, અને અહીં માતાના શ્રાદ્ધ વિધિઓ માટે હજારો શ્રદ્ધાળુઓ આવે છે.
સિદ્ધપુરનું નવું ઉત્થાન સોલંકી વંશના રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહના શાસનકાળ દરમિયાન થયું. સિદ્ધરાજે અહીં શાહી મંદિર, તળાવો અને વાવ જેવી ભવ્ય ઈમારતો બનાવવામાં મોટો ફાળો આપ્યો.
સિદ્ધપુર, ઉત્તર ગુજરાતના પાટણ જિલ્લામાં સ્થિત એક ઐતિહાસિક શહેર છે, જે તેની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસો અને વિશિષ્ટ સ્થાપત્ય માટે પ્રસિદ્ધ છે. 19મી સદીના અંત અને 20મી સદીના પ્રારંભ દરમિયાન, દાઉદી વ્હોરા સમુદાયના વેપારીઓ અહીં વસવાટ કરતા હતા અને તેમણે યુરોપિયન શૈલીની પ્રેરણાથી ભવ્ય હવેલીઓનું નિર્માણ કર્યું હતું.
આ હવેલીઓની વિશેષતા એ છે કે તેઓની ફસાડ પર પેસ્ટલ રંગોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે, જેમ કે પિસ્તા લીલો, સાલ્મન પિંક અને નાજુક જાંબલી. આ શૈલી યુરોપિયન, ઈસ્લામિક અને ભારતીય સ્થાપત્ય શૈલીઓનો સમન્વય દર્શાવે છે.
આજના સમયમાં, આ હવેલીઓનો મોટો ભાગ ખાલી છે, કારણ કે વ્હોરા સમુદાયના ઘણા સભ્યોએ રોજગાર અને વ્યવસાયની તકો શોધવા માટે અન્ય શહેરો અને દેશોમાં સ્થળાંતર કર્યું છે. તેમ છતાં, આ હવેલીઓ સિદ્ધપુરના સમૃદ્ધ ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાની સાક્ષી તરીકે ઉભી છે, જે પ્રવાસીઓ અને ઇતિહાસપ્રેમીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે.
સિદ્ધપુર આજે પણ તીર્થસ્થળ તરીકે ઓળખાય છે, જ્યાં દર વર્ષે હજારો યાત્રાળુઓ પિતૃ તર્પણ અને શ્રાદ્ધ વિધિ માટે બિંદુ સરોવર અને રુદ્રમહાલય આવે છે.
સિદ્ધપુર એક પ્રાચીન ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક રીતે સમૃદ્ધ શહેર છે, જે પોતાની વારસાગત પરંપરાને જીવંત રાખે છે.
