ઉત્તરાખંડ વિધાનસભામાં આજે પુષ્કર સિંહ ધામી સરકાર દ્વારા રજૂ કરાયેલા ભૂમિ વિધેયકને પાસ કરી દેવાયું છે, જે ઉત્તરાખંડ (ઉત્તર પ્રદેશ જમીનદારી નાબૂદી અને જમીન સુધારણા અધિનિયમ, 1950) સંશોધક વિધેયક, 2025 છે. તેના માટે નવા વિધેયકને લઈને રાજ્યના 13માંથી 11 જિલ્લામાં રાજ્ય બહારના લોકોને કૃષિ અને બાગાયતી જમીન ખરીદવા પર પ્રતિબંધ લગાવી દેવાશે અને બહારના લોકો આ જિલ્લાઓમાં ખેતી માટે જમીન નહીં ખરીદી શકે.
જે બે જિલ્લામાં આ પ્રતિબંધ લાગુ નથી, તે છે હરિદ્વાર અને ઉધમ સિંહ નગર. આ સંશોધન નગર નિગમ સરહદની બહાર જમીન ખરીદી પર લાગુ થાય છે. રહેણાક ઉપયોગ માટે વગર મંજૂરીએ 250 ચોરસ મીટર જમીન ખરીદવાની મંજૂરી આપતી જોગવાઈ હજુ પણ અમલમાં રહેશે.
સરકારે શું કર્યા છે ફેરફાર?
રાજ્યની પુષ્કર સિંહ ધામી મંત્રિમંડળે બુધવારે વિધેયકને મંજૂરી આપી દીધી હતી. આ પહેલા મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ 2021માં ભૂમિ કાયદા પર વિચાર કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી હતી. સમિતિએ 2022માં પોતાનો રિપોર્ટ રજૂ કર્યો હતો. હાલના સંશોધનમાં સરકારે તે તમામ જોગવાઈઓ હટાવી દીધી છે, જેનાથી મૂળ કાયદામાં નિર્ધારિત 12.5 એકર ઉપરાંત વધારાની જમીનને પ્રવાસન, ઉદ્યોગ, કૃષિ અને અન્ય ઉપયોગો માટે કોઈપણને ટ્રાન્સફર કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.
કેવી રીતે ખરીદી શકાય છે જમીન?
આ સિવાય સંશોધનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ભૂમિ ખરીદતા પહેલા વેચનારાને સબ-રજિસ્ટ્રાર સમક્ષ એક સોગંદનામું રજૂ કરવું પડશે. જેમાં જણાવવામાં આવ્યું હશે કે તેણે અથવા તેના પરિવારે રાજ્યમાં ક્યાંય પણ રહેણાંક હેતુ માટે 250 ચોરસ મીટરથી વધુ જમીન ખરીદી નથી.
1. જમીનનું વૈધતા ચકાસવું
- જમીન ફ્રીહોલ્ડ છે કે નથી
- જમીન વેચનારનો ઓનરશીપ રેકોર્ડ તપાસવો
- જમીન કોઈ કાયદાકીય વિવાદ હેઠળ તો નથી?
2. નક્ષા અને જમીન હેતુ ચકાસણી
- જમીન રહેણાંક/ખેતી/કૌમસવાડી (Commercial) છે કે નહીં
- જો ખેતીની જમીન હોય તો ના-કૃષિ (NA) સર્ટિફિકેટ જરૂરી
3. વેચનારની વિગતો અને દસ્તાવેજો
- ખરીદી કરતા પહેલા સોગંદનામું:
- વેચનારને સબ-રજિસ્ટ્રાર સમક્ષ એ જાહેર કરવું પડશે કે તેણે અથવા તેના પરિવારે રાજ્યમાં ક્યાંય પણ 250 ચોરસ મીટરથી વધુ રહેણાંક હેતુ માટે જમીન ખરીદી નથી.
- વેચનારના પાસપોર્ટ સાઇઝ ફોટા, આધાર કાર્ડ, પાન કાર્ડ, પાવર ઑફ એટર્ની (જો લાગુ પડે)
4. સ્ટેમ્પ ડ્યુટી અને રજીસ્ટ્રેશન
- સ્ટેમ્પ ડ્યુટી ચુકવીને સબ-રજિસ્ટ્રાર કચેરીમાં જમીનનું રજીસ્ટ્રેશન કરાવવું
- વેચનાર અને ખરીદદાર બંનેની હાજરી જરૂરી
- રજીસ્ટ્રેશનની ફી (રાજ્ય મુજબ ભિન્ન) ચૂકવી અને ખરીદીનું દસ્તાવેજ (સેલ ડીડ) મેળવવું
5. ખતામાં ટ્રાન્સફર અને પોસેશન
- રજીસ્ટ્રેશન બાદ તાલુકા કચેરીમાં નામ ટ્રાન્સફર (ખતામાં ફેરફાર) કરાવવું
- જમીન પર કબજો (પોસેશન) લેખિત સ્વરૂપે લેવું