અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો આ નિર્ણય ખૂબ મહત્વનો છે. તમારું સંદર્ભ આપવામાં આવેલ માહિતી આધારિત સંક્ષિપ્ત અને સ્પષ્ટ સમાચારો માટે યોગ્ય છે. અહીં તેનો એક સરસ વ્યવસ્થિત સમાચાર લેખરૂપે સાદગીભર્યો નાટકીય અને વ્યાખ્યાત્મક સંદર્ભ રજૂ કરીએ:
સેના વિરુદ્ધ અપમાનજનક ટિપ્પણીઓ પર અભિવ્યક્તિ સ્વતંત્રતાનો હક લાગુ પડતો નથી: અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટ
અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા દેશના સેનાબળો વિરુદ્ધ અપમાનજનક ટિપ્પણીઓ માટે ઢાળ બની શકતી નથી.
આ નિવેદન કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીની અરજીને ફગાવતા આપવામાં આવ્યું છે. રાહુલ ગાંધીએ લખનઉની એક સ્થાનિક કોર્ટે જારી કરેલા સમન્સને હાઈકોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. જસ્ટિસ સુભાષ વિદ્યાર્થિની સિંગલ બેન્ચે આ મામલે સુનાવણી કરી હતી.
હાઈકોર્ટના કહેવા મુજબ, અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા બંધારણ મુજબ મહત્વપૂર્ણ હક છે, પરંતુ તેને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા, એકતા અને સેનાની પ્રતિષ્ઠા સામે વાપરી શકાતી નથી. સેના પર ટિપ્પણી કરવી એટલે માત્ર વ્યક્તિગત નથી, તે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને જનવિશ્વાસ સાથે જોડાયેલી બાબત છે.
અદાલતે કહ્યું કે જો કોઇ રાજકીય નેતા કે નાગરિક સેનાની કામગીરી વિશે અસલ તથ્યોથી વિમુખ નિવેદનો આપે છે, તો તે માત્ર ધારો કે અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા હેઠળ આવતો નથી.
આ ચુકાદો ભારતીય ન્યાયપ્રણાલીના દૃષ્ટિકોણથી મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે અભિવ્યક્તિની મર્યાદાઓને સંજ્ઞા આપે છે અને રાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ પ્રત્યે શિસ્ત અને આદરનું સંદેશ આપે છે.
રાહુલ ગાંધીના ચીન સંઘર્ષ મુદ્દે નિવેદન પર હાઈકોર્ટ સખત: સેનાની છબીને નુકસાન થાય તો અભિવ્યક્તિની મર્યાદા જાળવવી જરૂરી
ડિસેમ્બર 2022 દરમિયાન “ભારત જોડો યાત્રા” દરમ્યાન કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ ચીન સાથેના સંઘર્ષ અંગે નિવેદન આપ્યું હતું કે:
“ચીની સૈનિકો ભારતીય સેનાના જવાનોને માર મારી રહ્યા છે.”
આ નિવેદન પર **બોર્ડર રોડ ઓર્ગેનાઈઝેશન (BRO)**ના પૂર્વ ડિરેક્ટર ઉદય શ્રીવાસ્તવે લખનઉની કોર્ટમાં ફરિયાદ દાખલ કરી હતી. તેમણે દલીલ આપી હતી કે રાહુલ ગાંધીના નિવેદનથી તેમને વ્યક્તિગત રીતે પણ અપમાન અને દુખ થયું છે તથા ભારતીય સેનાની પ્રતિષ્ઠાને પણ ઠેસ પહોંચી છે.
ઉદય શ્રીવાસ્તવે જણાવ્યુ હતું કે, તેઓ ઘણીવાર સેના સાથે મજબૂત સંકલનમાં કામ કરી ચૂક્યા છે અને આવા અસત્ય નિવેદનો સેનાની છબીને કળંકિત કરે છે.
આ ફરિયાદના આધારે લખનઉની એક કોર્ટે રાહુલ ગાંધી વિરુદ્ધ સમન્સ જારી કર્યો હતો, જેને રાહુલે અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. પરંતુ જસ્ટિસ સુભાષ વિદ્યાર્થિની એકલ બેન્ચે તેમના વકીલની દલીલોને ફગાવીને કહ્યું:
“અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા મતલબ એ નથી કે કોઇ પણ સંવેદનશીલ સંસ્થાઓ વિશે જાતેજ નક્કી કરીને અપમાનજનક વાતો કરવામાં આવે. સંવૈધાનિક મર્યાદાઓ હોવી જરૂરી છે, ખાસ કરીને જયારે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને સેનાની પ્રતિષ્ઠા દાવ પર હોય.”
હાઈકોર્ટના આ ચુકાદાથી સ્પષ્ટ સંદેશ જાય છે કે માફક વિચારણા વિના જાહેર કરાયેલા રાજકીય નિવેદનો દેશની સુરક્ષા અને સમાજ પર ગંભીર અસરો પાડી શકે છે, અને ન્યાયપદ્ધતિએ તેવો વલણ સહન નહીં કરે.
