સનાતન ધર્મમાં તુલસીના છોડને દિવ્ય અને પવિત્ર માનવામાં આવે છે. તે માત્ર આસ્થાનો પ્રતીક જ નહીં પણ આચારશાસ્ત્ર અને જ્યોતિષશાસ્ત્રમાં પણ વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે. તુલસીના છોડ સાથે માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન વિષ્ણુનો સંબંધ છે, જેના કારણે તેને ધાર્મિક જીવનમાં ખાસ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. તુલસી પૂજાના નિયમો અને ફાયદા વિશે નીચેના મુદ્દાઓમાં જાણી શકાય છે:
તુલસી પૂજાના નિયમો:
- પૂજાનો સમય:
- સવાર અને સાંજના સમય દરમિયાન તુલસીની પૂજા કરવી શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.
- સાંજે તુલસીના નાના દીવા પ્રગટાવવા વિષ્ણુજી પ્રસન્ન થાય છે.
- પૂજામાં શુદ્ધતાનો પ્રભાવ:
- પૂજાને પૂર્વે શારીરિક અને વસ્ત્રની શુદ્ધિ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
- તુલસીના છોડ પાસે સૂતરની માળા સાથે મંત્રજાપ કરવાથી વિશેષ ફળ મળે છે.
- મણિની ગાંઠ ન તોડવી:
- તુલસીના પાન તોડતી વખતે નખના ઉપયોગ ન કરવો, અને રવિવાર કે તહેવારના દિવસે પાન તોડવાથી વિમુખ રહેવું.
- જળ અર્પણ કરવું:
- તુલસીના છોડને નિયમિત જળ અર્પણ કરવું, પરંતુ રવિવાર અને એકાદશીના દિવસે જળ અર્પણ કરવું ટાળવું.
- હરિદાસી વ્રત અને પૂજા:
- તુલસીના વડના ચારો તરફ દીવો પ્રગટાવી હરણાક્ષી વિષ્ણુ મંત્રનું પઠન કરવું
તુલસી પૂજાના ફાયદા:
- ધન અને સુખસમૃદ્ધિ:
- ઘરમાં દેવી લક્ષ્મીનો વાસ થાય છે અને દરિદ્રતા દુર થાય છે.
- આધ્યાત્મિક શાંતિ:
- તુલસીના પૂજનથી ઘરમાં પવિત્રતા રહે છે અને નકારાત્મક શક્તિઓ દુર રહે છે.
- સંસારિક સમસ્યાઓનો અંત:
- તુલસીના પૂજનથી ભગવાન વિષ્ણુ અને દેવી લક્ષ્મીની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે, જે જીવનના કષ્ટો દુર કરે છે.
- આરોગ્યલાભ:
- તુલસીના પાનનું આરોગ્ય માટે વિખ્યાત ઔષધિય મહત્વ છે. તે વતાવરણને શુદ્ધ બનાવે છે અને વિવિધ રોગો દૂર કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
તુલસી પૂજાના મંત્ર:
- “ઓમ સુભદ્રાય વિષ્ણુપ્રિયાય નમઃ।”
- “શ્રીમતે તુલસિ દેવ્યૈ નમઃ।”
હિંદુ ધર્મમાં તુલસી માતાને વિશેષ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે અને તેમના પૂજન સાથે જોડાયેલા કેટલાક નિયમોનું કડક પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. તુલસી સાથે સંબંધિત માન્યતાઓ અને નિયમોના અનુસરણથી ભગવાન વિષ્ણુ અને દેવી લક્ષ્મીની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે. નીચે તેમા વિવરણ આપેલ છે:
તુલસી પૂજામાં ખાસ ધ્યાન રાખવાના નિયમો:
- દૈનિક જળ અર્પણ:
દરરોજ સ્નાન કર્યા પછી તુલસીના છોડને જળ અર્પણ કરવું જરૂરી છે, કેમ કે તુલસીને શુદ્ધતાના પ્રતિક તરીકે માનવામાં આવે છે. - સ્નાન વિના સ્પર્શ ન કરવો:
તુલસી માતાને સ્નાન વિના પાન તોડવાં કે સ્પર્શ કરવાં અનુચિત છે, કારણ કે તેનો અર્થ અશુદ્ધતા માનવામાં આવે છે. - રવિવાર અને એકાદશીના નિયમો:
- રવિવાર અને એકાદશીના દિવસે તુલસી માતા અને ભગવાન વિષ્ણુ માટે નિર્જલા વ્રત રાખે છે, તેથી આ દિવસે તેમને પાણી ન ચઢાવવું.
- આ દિવસે તુલસીના પાન પણ ન તોડવા જોઈએ.
- સૂર્યાસ્ત પછી તુલસીના પાન:
- શાસ્ત્રો અનુસાર, સૂર્યાસ્ત થયા પછી તુલસીના પાન તોડવા અથવા તેમને સ્પર્શ કરવું વર્જિત છે.
- તે સમયે તુલસી માતાને માત્ર દીવો પ્રગટાવી પ્રાર્થના કરવી શ્રેષ્ઠ ગણાય છે.
- પાન તોડવાની પદ્ધતિ:
તુલસીના પાન તોડતી વખતે નખનો ઉપયોગ ન કરવો. આ પાન હથેળીની સહાયથી કાળજીપૂર્વક તોડવું જોઈએ.
તુલસીના ધાર્મિક મહત્વના મુખ્ય લાભો:
- ધાર્મિક મહત્વ: તુલસીના પાનનો ઉપયોગ ભગવાન વિષ્ણુ, ભગવાન કૃષ્ણ અને અન્ય દેવી-દેવતાઓની પૂજામાં થાય છે. ખાસ કરીને તુલસી વિવાહ અને કાર્તિક માસમાં તુલસી પૂજન અત્યંત શુભ માનવામાં આવે છે.
- આધ્યાત્મિક શ્રદ્ધા: એવું માનવામાં આવે છે કે તુલસીના છોડને પાણી આપવાથી અને તેની આરતી કરવાથી ઘરમાં રહેલી વિપત્તિઓ દૂર થાય છે.
- આરોગ્યના દ્રષ્ટિકોણથી: તુલસીમાં ઔષધિય ગુણો છે જે રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવામાં મદદ કરે છે અને હવા શુદ્ધ કરે છે.
- કુટુંબમાં શાંતિ: તુલસીનું દરરોજ પૂજન કરવાથી ઘરના સભ્યોમાં પ્રેમ અને શાંતિ રહે છે.
તુલસી માત્ર ધાર્મિક લાગણીઓ સાથે જોડાયેલી નથી, પરંતુ તે આપણા જીવનમાં કુદરતી અને આધ્યાત્મિક સંચાલનની પ્રેરણા છે. જ્યા તુલસીનું સ્થિર વસવાટ હોય છે, ત્યાં સુખ, શાંતિ અને સંપત્તિની કોઈ કમી રહેતી નથી.
માતા તુલસીની પૂજા કરવાથી માતા લક્ષ્મીની વિશેષ કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે અને ભગવાન વિષ્ણુની કૃપા પણ પ્રાપ્ત થાય છે.ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા માતા તુલસી વિના અધૂરી માનવામાં આવે છે.
તુલસીની પૂજા અને તેનો વિશેષ મહિમા:
- માતા લક્ષ્મીની કૃપા: તુલસી પૂજન માતા લક્ષ્મીને પ્રસન્ન કરવા માટે એક શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યા તુલસીના છોડની પધ્ધતિથી સંભાળ લેવામાં આવે છે અને પૂજા થાય છે, ત્યાં માતા લક્ષ્મી વાસ કરે છે.
- વિષ્ણુ પ્રિય તુલસી: ભગવાન વિષ્ણુને દરેક પ્રકારના વરતનમાં તુલસી અર્પણ કરવામાં આવે છે. ખાસ કરીને તુલસીની માળા શ્રીહરિ કૃષ્ણ અને વિષ્ણુના અભિષેકમાં મહત્વપૂર્ણ છે.
- પાવનત્વ અને શાંતિ: તુલસી પૂજનથી ઘરના વાતાવરણમાં પવિત્રતા આવે છે અને નકારાત્મક ઊર્જાનો નાશ થાય છે.
- તુલસી વિવાહ: હિંદુ ધર્મમાં તુલસી વિવાહને અતિ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. તે અનુકૂળ સમય છે જ્યા સદ્ભાવના અને ધર્મપ્રેમ વધે છે.
