દુનિયાની લગભગ બધી નદીઓ પશ્ચિમથી પૂર્વ તરફ વહે છે, પરંતુ એક નદી એવી છે જે એક સમયે વિરુદ્ધ દિશામાં વહેતી હતી. જોકે, પાછળથી તેનું વહેણ બદલાઇ ગયું હતુ.
દુનિયાની એવી નદી જે પહેલાં વિરુદ્ધ દિશામાં વહેતી હતી, પણ પછી તેનો પ્રવાહ બદલાઈ ગયો—તે માટે સૌથી જાણીતો ઉદાહરણ છે:
Amazon River – ઉત્તર તરફથી પૂર્વ દિશામાં વળેલ
-
પ્રાચીન સમયમાં, આજે જે એમેઝોન નદી તરીકે જાણીતી છે, તે અંદાજે 100 મિલિયન વર્ષ પહેલા પશ્ચિમ તરફ વહેતી હતી.
-
પણ જ્યારે એન્ડિઝ પર્વતમાળા (Andes Mountains) ઉભરી, ત્યારે તેનું પ્રવાહ બદલાયું અને હવે એ પૂર્વ તરફ એટલાન્ટિક સમુદ્રમાં ભળી જાય છે.
-
વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે પર્વતમાળાની રચનાના કારણે જમીનના ઢાળ બદલાયા અને આ કારણે નદીનો દિશા પ્રવાહ પણ બદલી ગયો.
અન્ય જાણકારીભર્યા ઉદાહરણ:
-
ભારતની મહિ નદી પણ નર્મદા જેવી જ છે, જે પૂર્વથી પશ્ચિમ દિશામાં વહે છે.
-
તાપી અને સાબરમતી નદીઓ પણ એ જ પ્રકારની નદીઓ છે.
ઑરીનોકો નદી (Orinoco River) – દિશામાં ફેરફાર કરનાર નદી
-
સ્થાન: ઉત્તર દક્ષિણ અમેરિકામાં, મુખ્યત્વે વેનેઝુએલા અને કોલંબિયા.
-
આજની તારીખે, ઑરીનોકો નદી ઉત્તર તરફ વહે છે અને અંતે કેરેબિયન સમુદ્રમાં સમાપ્ત થાય છે.
-
વૈજ્ઞાનિકો અનુસાર, આ નદી અગાઉ દક્ષિણ દિશામાં વહેતી હતી, પરંતુ ભૌગોલિક ફેરફારના કારણે, ખાસ કરીને ટેકટોનિક પલટનો કારણે, આ નદીનું પ્રવાહ ઉલટાઈ ગયું.
પ્રવાહમાં ફેરફાર પાછળના કારણો:
-
એન્ડિઝ પર્વતશ્રેણીનો ઊભેરાવ:
જે રીતે એમેઝોન નદી માટે Andes પર્વતશ્રેણી મહત્વપૂર્ણ હતી, તેવી જ રીતે ઑરીનોકો નદીના પ્રવાહમાં પણ પર્વતશ્રેણીના ઊભેરાવનો મોટો ફાળો રહ્યો. -
ટેકટોનિક પ્લેટની હિલચાલ:
ભુમિની અંદર ટેકટોનિક પ્લેટોની ક્રિયા-પ્રતિક્રિયાઓએ જમીનના ઢાળમાં બદલાવ કર્યો, જેના કારણે નદીનું કુદરતી દિશા પ્રવાહ બદલાઈ ગયું. -
પ્રાકૃતિક અવરોધો અને વિઘટન:
જ્વાળામુખી પ્રવાહો, ભૂસ્ખલન કે અન્ય પ્રાકૃતિક ઘટનાઓએ પણ નદીના મૂળ માર્ગમાં અવરોધો ઊભા કર્યા અને નવા માર્ગ તરફ વળાવ્યા.
