ઉચ્ચ શિક્ષણ (Higher Education) માટે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (United states) પસંદ કરતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ (Indian students)ની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે તેનું મુખ્ય કારણ અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ (Donald Trump)ની નીતિ હોવાનું મનાઈ રહ્યું છે.
“2023 થી 2024 દરમિયાન અમેરિકામાં અભ્યાસ કરતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં 13%નો ઘટાડો યુએસ યુનિવર્સિટીઓ (University) અને નીતિ નિર્માતાઓ માટે ચિંતાનું કારણ હોવું જોઈએ. મને શંકા છે કે તેનું કંઈક કારણ ડોલર સામે રૂપિયાનું અવમૂલ્યન, ટ્રમ્પ પહેલા નીતિગત અનિશ્ચિતતા છે.
માર્ચ 2023 માં, ભારતીય રૂપિયો પ્રતિ અમેરિકી ડોલર (US Dollar) આશરે રૂ. 81.71 અને રૂ. 82.72 ની વચ્ચે ટ્રેડ થતો હતો. 11 માર્ચ, 2025 ના રોજ, વિનિમય દર પ્રતિ યુએસ ડોલર લગભગ રૂ. 87.34 હતો. આ અવમૂલ્યનનો અર્થ એ છે કે યુ.એસ.માં ટ્યુશન ફી અને રહેવાના ખર્ચ જેવા ખર્ચ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ માટે વધુ મોંઘા બન્યા છે.
ભારત સરકારનો ડેટા દર્શાવે છે કે 2024 માં વિદેશ જતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની કુલ સંખ્યામાં પાછલા વર્ષની તુલનામાં લગભગ 15% ઘટાડો થયો છે. કેનેડા પસંદ કરતા વિદ્યાર્થીઓમાં સૌથી તીવ્ર ઘટાડો જોવા મળ્યો, જ્યાં સંખ્યામાં 41% ઘટાડો થયો. તેનાથી વિપરીત, 2023 ની સરખામણીમાં રશિયા જતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં 33.7% નો વધારો થયો છે. માહિતી અનુસાર, 2022 માં 7,50,365 ભારતીયો વિદેશમાં અભ્યાસ કરી રહ્યા હતા. આ 2023 માં વધીને 8,92,989 થયો, જે રોગચાળા પછીના વધારાને દર્શાવે છે.
2024માં, આ સંખ્યા ઘટીને 759064 થઈ ગઈ, જે લગભગ 15% ઘટાડો દર્શાવે છે. કેનેડા (Canada)માં સૌથી વધુ ઘટાડો જોવા મળ્યો, જેમાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા 2023 માં 2,33,532 થી ઘટીને 2024 માં 1,37,608 થઈ ગઈ – જે 41% નો ઘટાડો દર્શાવે છે.
આ ઘટાડો કેનેડા દ્વારા વિદ્યાર્થી વિઝા નિયમો (Visa Rules) કડક કરવાના નિર્ણયને પગલે થયો છે, જેના કારણે અસ્વીકાર દરમાં વધારો થયો છે, અરજીઓની કડક ચકાસણી થઈ છે અને સંભવિત અભ્યાસ પરમિટ રદ કરવામાં આવી છે. છેલ્લા 1 વર્ષમાં 41 ટકા વિઝાની અરજીઓ નકારવામાં આવી છે.
ડેટા અનુસાર, છેલ્લા દાયકામાં તમામ દેશોમાંથી અરજીઓની સંપૂર્ણ સંખ્યામાં ઘટાડો થયો હોવા છતાં, વિદ્યાર્થી વિઝા નામંજૂર થવાની ટકાવારી વધી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, 2014-15માં અરજીઓની કુલ સંખ્યા 8.56 લાખ પર પહોંચી હતી, પરંતુ આગામી કેટલાક વર્ષોમાં તેમાં સતત ઘટાડો જોવા મળ્યો, જ્યાં સુધી 2019-2020 ના કોવિડ વર્ષમાં તે 1.62 લાખની નીચી સપાટીએ પહોંચી ગઈ.
F-1 વિઝા રિજેક્શન (Visa Rejection) એવા સમયે વધ્યો છે જ્યારે કેટલાક અન્ય દેશોએ આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓ (International Students)ની સંખ્યા પણ મર્યાદિત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ઉદાહરણ તરીકે, કેનેડાએ 2024 માં જાહેરાત કરી હતી કે તે અભ્યાસ પરમિટની સંખ્યાને મર્યાદિત કરશે, જેનો અર્થ 2023 ની તુલનામાં 35% ઘટાડો થશે. તે સમયે તેણે સમજાવ્યું હતું કે “આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં વધારો થવાથી આવાસ, આરોગ્યની સંભાળ અને અન્ય સેવાઓ પર દબાણ આવે છે.” તેણે 2025 માં અભ્યાસ પરમિટમાં વધુ 10% ઘટાડો કરવાની જાહેરાત કરી.
