કેન્દ્ર સરકાર આજે બુધવારે (2 એપ્રિલ, 2025) લોકસભામાં વકફ સુધારા બિલ રજૂ કરશે. સંસદીય સલાહકાર સમિતિની બેઠક દરમિયાન સરકારે વિપક્ષી પક્ષોને આ માહિતી આપી છે. આ અંગે ચર્ચા કરવા માટે ઓછામાં ઓછા 8 કલાકનો સમય ફાળવવામાં આવ્યો છે. સરકાર આજે બપોરે 12 વાગ્યે લોકસભામાં વકફ સુધારા બિલ લાવી રહી છે. આજે મતદાન પણ થશે અને એવું માનવામાં આવે છે કે મોદી સરકાર તેના ત્રીજા કાર્યકાળના સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ બિલ પર જીતી શકે છે. અત્યાર સુધી, નીતિશ કુમાર, ચંદ્રબાબુ નાયડુ, દેવેગૌડા, ચિરાગ પાસવાન, માંઝી, જયંત ચૌધરીના પક્ષોએ બિલને સમર્થન આપવા માટે લીલી ઝંડી આપી દીધી છે. કર્ણાટકમાં સાથી પક્ષ જેડીએસના બંને સાંસદો પણ વકફ સુધારા બિલને સમર્થન આપશે.
Waqf (Amendment) Bill, 2024, to be tabled in Lok Sabha today amidst political standoff
Read @ANI Story | https://t.co/SYdCxWuQmg#LokSabha #Parliament #WaqfAmendmentBill pic.twitter.com/6go1GoCfgj
— ANI Digital (@ani_digital) April 2, 2025
સરકારનો ઈરાદો સ્પષ્ટ છે કે આ બિલ લોકસભામાં લાવવામાં આવે અને શક્ય તેટલી વહેલી તકે પાસ થાય. સરકારને આશા છે કે NDAમાં તેના બધા સાથી પક્ષો આ બિલ પર તેનું સમર્થન કરશે. નીતિશ કુમારની પાર્ટી તરફથી ખુલ્લેઆમ કહેવામાં આવ્યું છે કે અમે વકફ સુધારા બિલને સમર્થન આપીશું. તો એવામાં જ્યારે આ બિલ લોકસભામાં પાસ કરવામાં આવશે, તો સરકાર માટે આ રસ્તો કેટલો સરળ હશે. આ સમજવા માટે, પહેલા જાણીએ લોકસભામાં NDA ની હાલની સ્થિતિ શું છે અને ભાજપ શા માટે આશા રાખી રહ્યું છે કે આ બિલ સંસદના બંને ગૃહો દ્વારા પાસ થઈ શકે છે.
Waqf (Amendment) Bill to be tabled tomorrow amidst political standoff, parties issue whips for support
Read @ANI Story | https://t.co/CZJAiMAxa6#WaqfAmendmentBill #LokSabha #Parliament pic.twitter.com/UN4Psk2ts8
— ANI Digital (@ani_digital) April 1, 2025
લોકસભાની નંબર ગેમ
લોકસભામાં કુલ 543 સાંસદો છે અને બહુમતી માટે 272 સાંસદોનું સમર્થન જરૂરી છે. એનડીએ પાસે હાલમાં 293 સાંસદો છે, જેમાંથી ભાજપના 240 સાંસદો છે. આ સાથે, JDU ના 12 સાંસદો, TDP ના 16 સાંસદો, LJP (રામ વિલાસ) ના 5 સાંસદો, શિવસેના (શિંદે જૂથ) ના 7 સાંસદો અને જીતન રામ માંઝીની પાર્ટી HAM સહિત અન્ય નાના સાથી પક્ષોના સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે. હાલમાં, સરકાર પાસે બિલ પસાર કરવા માટે જરૂરી 272 સાંસદો કરતાં 21 સાંસદો વધારે છે. એનડીએના તમામ પક્ષોએ વ્હીપ જારી કરીને તેમના સાંસદોને લોકસભામાં હાજર રહેવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે.
રાજ્યસભામાં ભાજપને કેટલા વોટ જોઈએ?
રાજ્યસભામાં હાલમાં 234 સભ્યો છે, કારણ કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી 4 બેઠકો ખાલી છે. આ સંદર્ભમાં, બહુમતી માટે 118 સાંસદોની જરૂર છે. હાલમાં ભાજપ પાસે પોતાના 96 સાંસદો છે અને NDAમાં સાથી પક્ષોની સંખ્યા ઉમેર્યા પછી પણ આ આંકડો ફક્ત 113 જ છે. આ 113માં JDUના 4, TDPના 2 અને અન્ય નાના પક્ષોના સાંસદોનો સમાવેશ થાય છે, આ ઉપરાંત 6 સભ્યો પણ છે, જે સામાન્ય રીતે સરકારની તરફેણમાં જ મતદાન કરે છે. એવામાં NDAનો આંકડો 118 ના બહુમતી આંકડાને પાર કરી જાય છે.
જોકે, એક હકીકત એ પણ છે કે જો ભાજપ સરકારે રાજ્યસભામાં કોઈ બિલ લાવ્યું હોય, તો ભલે તેની પાસે બહુમતીનો આંકડો હોય કે ન હોય, છતાં પણ રાજ્યસભામાં કોઈ બિલ અટક્યું નથી અને સરકાર બધા બિલ પાસ કરવામાં સફળ રહી છે. એવામાં ભાજપ સરકાર આશા રાખી રહી છે કે સરકાર વક્ફ સુધારા બિલને સંસદના બંને ગૃહોમાં પૂર્ણ બહુમતીથી પાસ કરાવી લેશે.
કયા પક્ષો કરી રહ્યા છે વિરોધ?
જોકે કોંગ્રેસ, સપા, ટીએમસી અને અસદુદ્દીન ઓવૈસીની પાર્ટી એઆઈએમઆઈએમ સહિત ઘણા વિપક્ષી પક્ષો આ બિલનો વિરોધ કરવાની વાત કરી રહ્યા છે, પરંતુ હાલમાં તેમની કુલ સંખ્યા 250 કરતા ઓછી છે. સવાલ એ પણ છે કે જો બિલ પર મતદાનની જરૂર પડે છે, તો શું બધા વિપક્ષી સાંસદો ખુલ્લેઆમ બિલનો વિરોધ કરશે, એટલે કે, શું વિપક્ષ એક રહેશે?
વિપક્ષ માટે નિરાશા
થોડા મહિના પહેલા, લોકસભામાં બહુમતીથી દૂર રહેવા પર રાહુલ ગાંધી સતત ભાજપ પર કટાક્ષ કરી રહ્યા હતા અને કહી રહ્યા હતા કે અમે વડા પ્રધાનનો આત્મવિશ્વાસ નબળો પાડી દીધો છે. આપણે નરેન્દ્ર મોદીને સાયકોલોજીકલી સંપૂર્ણપણે ઉડાવી દીધા છે. પ્રધાનમંત્રીનો સંપૂર્ણ વિશ્વાસ ગાયબ થઈ ગયો છે. લોકસભા ચૂંટણી પછી રાહુલ ગાંધી જ્યાં પણ ગયા, ત્યાં દરેક રેલીમાં તેમણે દાવો કર્યો કે તેમણે વડા પ્રધાન મોદીનો આત્મવિશ્વાસ તોડી દીધો છે. પરંતુ હવે એક વર્ષથી પણ ઓછા સમયમાં, એક તરફ, મોદી સરકારે હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર અને દિલ્હીમાં ચૂંટણી જીતી લીધી છે, અને બીજી તરફ, મોદી સરકારે તેના ત્રીજા કાર્યકાળમાં, વક્ફ સુધારા સંબંધિત એક મોટું બિલ લોકસભામાં લાવવા અને તેને પાસ કરાવવાની તૈયારીઓ કરી લીધી છે. સરકારનો ઈરાદો સ્પષ્ટ છે, ચૂંટણીનું મેદાન હોય કે સંસદમાં બિલ પાસ કરવાનું હોય, પીએમ મોદીનું રાજકારણ ઝૂકવાનું નથી.
વકફ સુધારા બિલ, મુસ્લિમ અનામત અને સમાન નાગરિક સંહિતા, આ એવા મુદ્દાઓ છે જેના પર ગયા વર્ષથી ચર્ચા થઈ રહી છે કે શું ભાજપ માટે તેના સાથી પક્ષો સાથે આ મુદ્દાઓ પર સમાધાન કરવું મુશ્કેલ બનશે. જો આપણે આજે લોકસભામાં રજૂ થનારા બિલનું ઉદાહરણ લઈએ તો, ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડથી શરૂ કરીને સમગ્ર વિપક્ષનું રાજકારણ નીતિશ કુમાર અને ચંદ્રાબાબુ નાયડુ દ્વારા બિલનો વિરોધ કરવા પર કેન્દ્રિત હતું. પરંતુ એવું લાગે છે કે મોદી સરકાર વિપક્ષના આ પગલાંને સફળ નહીં થવા દે. એટલા માટે નીતિશ કુમારે બિલ અંગે સૂચવેલી શરતો બિલમાં સામેલ કરવામાં આવી હતી. પરિણામ એ આવ્યું છે કે નીતિશ કુમારની પાર્ટીએ બિલને ટેકો આપવાનો નિર્ણય લીધો છે.
સરકારે સ્વીકારી નીતિશની બધી માંગણીઓ
નીતિશ કુમાર ઇચ્છતા હતા કે જમીન રાજ્યનો વિષય છે અને વકફ જમીન પર રાજ્ય સરકારનો અધિકારક્ષેત્ર હોવો જોઈએ. વકફ બિલમાં આ વાત માની લેવામાં આવી છે. નીતિશ કુમાર ઇચ્છતા હતા કે નવો કાયદો જૂની તારીખથી લાગુ ન થાય, જૂની મસ્જિદો, દરગાહ કે અન્ય મુસ્લિમ ધાર્મિક સ્થળો સાથે કોઈ છેડછાડ ન થાય, આ વાતને પણ બિલમાં સ્વીકારી લેવામાં આવી છે. ઉપરાંત, રાજ્ય સરકાર મિલકત વકફ છે કે નહીં તે નક્કી કરવા માટે કલેક્ટર કક્ષાના અધિકારીની નિમણૂક કરી શકે છે. આ માંગણી પણ સ્વીકારાઈ ગઈ છે. એટલે કે, મુફ્તી હોય કે મૌલાના હોય કે વિપક્ષની રણનીતિ હોય, હાલમાં, વક્ફ સુધારા બિલ પર નીતિશ કુમારે મોદીનું જે રીતે સમર્થન કર્યું છે, તેને ઉથલાવી શકશે નહીં.
કયા મુદ્દાઓ પર કેન્દ્રએ સ્પષ્ટ કર્યું પોતાનું વલણ?
માહિતી અનુસાર, કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા લાવવામાં આવેલા બિલમાં સ્પષ્ટપણે જણાવાયું છે કે 2025 ના કાયદા પહેલા જે મિલકતો વકફ હેઠળ છે તે ભવિષ્યમાં પણ વકફની મિલકતો રહેશે, જો તેના પર કોઈ પ્રકારનો વિવાદ ન હોય. આ બિલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જે કોઈ પણ વક્ફને જમીન દાનમાં આપી રહ્યું છે, તેણે સાબિત કરવું પડશે કે તે ઓછામાં ઓછા 5 વર્ષથી ઇસ્લામનું પાલન કરી રહ્યો છે. આ જોગવાઈનો હેતુ ધર્મ પરિવર્તન કરીને જમીન હડપ કરવાના કિસ્સાઓને રોકવાનો છે. આ સાથે, સામે આવી રહેલી માહિતી અનુસાર, બિલમાં વક્ફ કાઉન્સિલ/બોર્ડમાં બિન-મુસ્લિમ સભ્યોની સંખ્યામાં એક રીતે વધારો થયો છે, કારણ કે હોદ્દેદારીથી સભ્યો (મુસ્લિમ અથવા બિન-મુસ્લિમ) ને બિન-મુસ્લિમ સભ્યોની ગણતરીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવશે. હવે સમિતિમાં બે સભ્યો હિન્દુ ધર્મ કે ઇસ્લામ સિવાયના કોઈપણ ધર્મના હોઈ શકે છે અને રાજ્ય સરકારના એક અધિકારીને ઉમેરવામાં આવશે.
લોકસભામાંથી પસાર થયા બાદ, આ બિલ ગુરુવારે (3 એપ્રિલ 2025) રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે. રાજ્યસભામાં પણ ચર્ચા માટે 8 કલાકનો સમય નક્કી કરવામાં આવ્યો છે. જોકે, રાજ્યસભામાં સરકારની સ્થિતિ લોકસભા જેટલી મજબૂત જણાતી નથી.
