ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્રના ખાતામાં બીજી મોટી સિદ્ધિ નોંધાઈ જવાની છે. 4 ડિસેમ્બરે ISRO યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના સોલર મિશન પ્રોબા-3ને લોન્ચ કરશે. ખાસ વાત એ છે કે આ ઉપગ્રહોને ઈસરોના PSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે.
4 ડિસેમ્બરે ISRO વધુ એક મોટી સિદ્ધિ હાંસલ કરવા જઈ રહ્યું છે. પ્રોબા-3ને 4 ડિસેમ્બરે સાંજે 4 વાગ્યે શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. ખાસ વાત એ છે કે યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના આ સોલાર મિશનને ઈસરોના પીએસએલવી રોકેટથી લોન્ચ કરવામાં આવશે.
યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી (ESA)ની પ્રોબા શ્રેણીનું આ ત્રીજું સોલર મિશન છે, આ પહેલા ઈએસએનું પ્રોબા-1 પણ વર્ષ 2001માં ઈસરોએ લોન્ચ કર્યું હતું. જ્યારે પ્રોબા-2 2009માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રોબા-3 મિશન માટે સ્પેન, બેલ્જિયમ, પોલેન્ડ, ઇટાલી અને સ્વિટ્ઝર્લેન્ડની ટીમો કામ કરી રહી છે.
ESA's Proba-3 double satellites, lifting off next Wednesday, will offer a novel view on the Sun's surrounding atmosphere, or 'corona'. A million times fainter – but larger in expanse than the Sun itself – the enigmatic corona is the source of space weather and the solar wind pic.twitter.com/vmA7MluqHB
— ESA Technology (@ESA_Tech) November 27, 2024
યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના પ્રોબા-3 મિશનનો ખર્ચ લગભગ 1780 કરોડ રૂપિયા છે, જેનું આયુષ્ય લગભગ 2 વર્ષનું હશે. તેને 600 બાય 60530 કિલોમીટરની લંબગોળ ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવામાં આવશે, જેનો ભ્રમણકક્ષાનો સમયગાળો લગભગ 19.7 કલાકનો હશે.
પ્રોબા-3 મિશનને એવી રીતે તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે કે એક સાથે બે ઉપગ્રહો લોન્ચ કરવામાં આવશે, જે એકબીજાથી અલગ ઉડાન ભરશે પરંતુ સૂર્યની આસપાસ તેમની ભ્રમણકક્ષામાં સુમેળથી કામ કરશે. બંને ઉપગ્રહો સોલાર કોરોનોગ્રાફ બનાવશે, જેથી સૂર્યમાંથી નીકળતા તીવ્ર પ્રકાશને વાતાવરણમાં રોકી શકાય.
પ્રોબા-3 સોલાર મિશનમાં શું કરશે?
સૂર્યના કોરોનાનું તાપમાન 2 મિલિયન ડિગ્રી ફેરનહીટ સુધી જાય છે, તેથી કોઈપણ સાધન વડે તેનો નજીકથી અભ્યાસ કરવો ખૂબ મુશ્કેલ છે. તેમ છતાં તે વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ અને તમામ અવકાશ હવામાન અને તેની સંબંધિત ટર્બુલેંસ જેમ કે સોલર તોફાન, સોલર પવનો માટે જરૂરી છે, જે સૂર્યના કોરોનાથી ઉદ્ભવે છે.
આ બધી ઘટનાઓ અવકાશના હવામાનને અસર કરે છે, અને ઉપગ્રહ-આધારિત સંચાર, નેવિગેશન અને પૃથ્વી પર પાવર ગ્રીડના સંચાલનમાં પણ દખલ કરી શકે છે. આ તમામ બાબતોનો અભ્યાસ કરવા માટે પ્રોબા-3માં 3 ઉપકરણ લગાવવામાં આવ્યા છે.
3 સાધનો દ્વારા સૂર્યનો અભ્યાસ
પ્રથમ ASPIICS સાધન જેને કોરોનાગ્રાફ પણ કહી શકાય, તે શ્યામ વર્તુળ અથવા સૂર્યના આંતરિક કોરોના અને બહારના કોરોના વચ્ચે રચાયેલા અંતરનો અભ્યાસ કરશે. તે એક ગોળાકાર વિસ્તાર છે જે સામાન્ય રીતે સૂર્યગ્રહણ દરમિયાન સરળતાથી જોઈ શકાય છે. ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટમાં 1.4 મીટર વ્યાસની ઓક્યુલ્ટર ડિસ્ક છે જે સૂર્યપ્રકાશને રોકી અને વિસ્તારની ક્લોઝ-અપ ઇમેજ આપશે.
આ સિવાય પ્રોબા-3માં ડિજિટલ એબ્સોલ્યુટ રેડિયોમીટર (DARA) સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે, જે સૂર્યમાંથી ઉત્સર્જિત થતી કુલ ઊર્જાને સતત માપશે.
પ્રોબા-3 એ 3D એનર્જેટિક ઇલેક્ટ્રોન સ્પેક્ટ્રોમીટર (3DEES) સાધન સાથે ફીટ કરવામાં આવ્યું છે જે અંતરિક્ષના મૌસમ અધ્યયન માટે ડેટા પ્રદાન કરશે.
પ્રોબા-3 મિશનમાં શું છે ખાસ?
પ્રોબા-3 મિશનમાં બે ઉપગ્રહો છે, એક ઓકલ્ટર સ્પેસક્રાફ્ટ જેનું વજન 200 કિલો છે અને બીજું કોરોનાગ્રાફ સ્પેસક્રાફ્ટ જેનું વજન 340 કિલો છે. આ બંને સાથે મળીને પ્રાકૃતિક સૂર્યગ્રહણ જેવી નકલ બનાવશે.
એક પ્રાકૃતિક સૂર્યગ્રહણ દરમિયાન સૂર્યના ભૌતિકીનું અવલોકન કરવા અને કોરોનાનો અભ્યાસ કરવા માટે માત્ર 10 મિનિટનો સમય મળે છે. પરંતુ પ્રોબા-3 આ માટે 6 કલાકનો સમય આપશે, જે વાર્ષિક લગભગ 50 પ્રાકૃતિક સૂર્યગ્રહણની ઘટના સમાન હશે. આનાથી સૂર્યના કોરોનાના ઊંડા અભ્યાસમાં મદદ મળશે, જે અત્યાર સુધી કરવામાં આવી નથી.
ઓકલ્ટર અને કોરોનાગ્રાફ બંને તેમની ભ્રમણકક્ષામાંથી સતત સૂર્યનો સામનો કરશે. આ સમય દરમિયાન તેઓ થોડા મિલીમીટરના અંતરે રચનામાં ઉડતા રહેશે અને પછી દિવસમાં એકવાર તેઓ લગભગ 6 કલાક સુધી એકબીજાથી 150 મીટરના અંતરે રહેશે.
