અનહિલવાડ પાટણ અથવા અહમદાબાદ જેવા ગુજરાતી શહેરોના ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ વિશે જાણવાની રુચિ રાખો છો.
અનહિલવાડ પાટણ (હાલનું પાટણ, ગુજરાત) ઈ.સ. 745માં ચાવડા રાજવંશના વંશસ્થાપક વનરાજ ચાવડા દ્વારા સ્થાપિત થયું હતું. તે સમય દરમિયાન, પાટણ એક મહત્વપૂર્ણ રાજધાની તરીકે વિકસ્યું.
ઈ.સ. 942માં સોલંકી (ચાલુક્ય) રાજવંશ પાટણ પર શાસન કરવા લાગ્યો, અને તેઓના શાસન દરમિયાન પાટણ સાંસ્કૃતિક અને વ્યાપારી રીતે ખૂબ સમૃદ્ધ બન્યું. ભીમદેવ સોલંકી (ભીમદેવ પ્રથમ) અને સિદ્ધરાજ જયસિંહ જેવા રાજાઓએ શહેરના વિકાસમાં મહત્વનો ફાળો આપ્યો.
રાણી કી વાવ, જે યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ તરીકે માન્ય છે, તે પણ આ સમયગાળામાં નિર્માણ પામેલી એક સુપ્રસિદ્ધ ઐતિહાસિક જળસંચય વ્યવસ્થાની સિદ્ધિ છે.
સોલંકી રાજવંશના મહાન શાસક ભીમદેવ સોલંકી પ્રથમ (1022-1064) એ ગુજરાતમાં અનેક મહત્વપૂર્ણ સ્થાપત્યોની સ્થાપના કરી.
ભીમદેવ સોલંકી પ્રથમના મુખ્ય યોગદાન:
- રાણી કી વાવ (પાટણ) – ભીમદેવ સોલંકીની રાણી ઉદયમતી દ્વારા બંધાવવામાં આવ્યું આ વિખ્યાત સ્ટેપવેલ છે, જે યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ તરીકે માન્ય છે.
- સહસ્રલિંગ તળાવ – પાટણમાં સ્થિત આ વિશાળ તળાવ ભીમદેવ પ્રથમના શાસનકાળમાં બનાવાયું, જે શહેર માટે પાણીના સ્ત્રોત તરીકે મહત્વપૂર્ણ હતું.
- સૌરાષ્ટ્ર અને પાટણનો વિકાસ – ભીમદેવે તેના શાસન દરમિયાન ગુજરાતમાં વ્યાપાર, કળા અને સંસ્કૃતિનું વિશાળ સ્તરે વિસ્તરણ કર્યું.
મહમુદ ગઝનવીનો હુમલો (1024):
- ઈ.સ. 1024માં મહમુદ ગઝનવી એ ગુજરાત પર આક્રમણ કર્યું અને સોમનાથ મંદિરને લૂંટી વિધ્વંસ કર્યું.
- આ હુમલા દરમિયાન પાટણને પણ નુકસાન થયું, કારણ કે તે સમયના સોલંકી શાસકો માટે રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર હતું.
- જોકે, ત્યારબાદ સોલંકી વંશના શાસકો અને સ્થાનિક રાજાઓએ ગુજરાતના પુનઃનિર્માણ માટે મહત્વપૂર્ણ પ્રયાસો કર્યા અને રાજ્ય ફરીથી સમૃદ્ધ બન્યું.
પાટણ ના ઇતિહાસપ્રેમી પ્રવાસીઓ માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ સ્થળો છે, જે સોલંકી રાજવંશના વૈભવ અને રાજકીય-ધાર્મિક મહત્ત્વ દર્શાવે છે.
1. સહસ્રલિંગ તળાવ:
- આ ભીમદેવ સોલંકી પ્રથમ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું તળાવ સરસ્વતી નદી ની નજીક આવેલું છે.
- તળાવનો ઉપયોગ જળસંગ્રહ અને ધાર્મિક વિધિઓ માટે થતો.
- આજે તળાવ સુકાઈ ગયું છે, પરંતુ અહીં જોવા લાયક કટાઈવાળા શિલ્પો અને જળવાહિનીઓના અવશેષો મળી આવે છે.
2. રાણી કી વાવ:
- ભીમદેવ સોલંકીની પત્ની રાણી ઉદયમતી દ્વારા નિર્મિત.
- અહીં વિષ્ણુ અને અન્ય દેવી-દેવતાઓના અદ્ભુત શિલ્પો જોવા મળે છે.
3. કીર્તિ તોરણ:
- વિજયમહેશ્વર મંદિરનો અવશેષ, જે પાટણના રાજકીય અને ધાર્મિક વૈભવને દર્શાવે છે.
- સોલંકી રાજાઓના વિજયના સ્મારક રૂપે બનાવાયું હતું.
4. કાલિકા માતાનું મંદિર:
- પાટણના પૌરાણિક અને ધાર્મિક વારસાની સિદ્ધિ.
5. હેમચંદ્રાચાર્ય ગ્રંથ ભંડાર:
- પ્રાચીન જૈન પાંદુલિપિઓ અને ગ્રંથો ધરાવતું એક મહત્વનું પુસ્તકાલય.
- જૈન આચાર્ય હેમચંદ્રાચાર્ય સાથે સંકળાયેલું, જે સોલંકી રાજવંશના કવિ અને વિદ્વાન હતા.
પાટણના પટોળાનું સિલ્ક કાપડ વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે.સાલ્વી પરિવાર પેઢીઓથી આ કલાને સાચવી રાખ્યું છે.પટોળા સાડી વણાટમાં ડબલ ઇકત ટેકનિકનો ઉપયોગ થાય છે, જે તેને અનોખી બનાવે છે.
