ઉત્તર ભારતમાં અને ખાસ કરીને બિહારમાં છઠ્ઠ પૂજાનો તહેવાર મોટા તહેવારોમાં ગણાય છે , દિવાળી પછી છઠ્ઠ ના દિવસે આવતો છઠ્ઠ પૂજાનો તહેવાર ૩૬ કલાક નો હોય છે જેમાં આજના દિવસે સૂર્યની પૂજા કરવામાં આવે છે અને વ્રત પૂરું કરવામાં આવે છે .
આજના દિવસે મહિલાઓ સ્નાન કરીને નવી સાડીઓ પહેરીને ભગવાન સૂર્યની પૂજા કરે છે. આ દિવસે કોળા ચોખાનો પ્રસાદ ખાવામાં આવે છે. આ દિવસે ઉપવાસીઓ ઘરમાં પવિત્રતા સાથે તૈયાર કરેલો સાત્વિક ભોજન ખાય છે.
છઠ્ઠનો તહેવાર આદર અને આસ્થા સાથે જોડાયેલો છે. જે વ્યક્તિ આ વ્રતને પૂર્ણ ભક્તિ અને આદર સાથે રાખે છે તેની મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. છઠ્ઠ વ્રત સુખ, સંતાન, સુખ અને સૌભાગ્ય અને સુખી જીવનની કામના માટે કરવામાં આવે છે. આ તહેવારમાં સૂર્યદેવની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે. માન્યતાઓ અનુસાર, છઠ્ઠ માતા સૂર્ય ભગવાનની બહેન છે, જેની પૂજા છઠ્ઠ પૂજા દરમિયાન કરવામાં આવે છે. આ વ્રતમાં સૂર્યની ઉપાસના કરવાથી છઠ્ઠ માતા પ્રસન્ન થાય છે અને આશીર્વાદ આપે છે.
આ વ્રતમાં જેટલો આદર અને પવિત્રતાનું પાલન થશે, તેટલી છઠ્ઠ માતા વધુ પ્રસન્ન થશે. છઠ્ઠ પર ખાસ બનાવેલા ઠેકુઆ ચોક્કસપણે પ્રસાદ તરીકે આપવામાં આવે છે.પૂજામાં નવી સાડીઓ, વાંસમાંથી બનેલી મોટી ટોપલીઓ, પિત્તળ અથવા બાસ સૂપ, દૂધ, પાણી, લોટા, શાલી, શેરડી, મોસમી ફળો, પાન, સોપારી, મીઠાઈ, વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. સિઝનમાં મળતા તમામ ફળો અને શાકભાજી છઠ્ઠ પર સૂર્ય ભગવાનને અર્પણ કરવામાં આવે છે.
બએક દંતકથા અનુસાર પ્રિયવ્રત નામનો એક રાજા હતો. તેમની પત્નીનું નામ માલિની હતું. બંનેને કોઈ સંતાન નહોતું. જેના કારણે બંને ઉદાસ રહેતા હતા. એક દિવસ મહર્ષિ કશ્યપે રાજા પ્રિયવ્રતને પુત્ર પ્રાપ્તિ માટે યજ્ઞ કરવાનું કહ્યું. મહર્ષિની આજ્ઞાને અનુસરીને રાજાએ એક યજ્ઞ કર્યો, ત્યારબાદ રાણીએ એક સુંદર પુત્રને જન્મ આપ્યો. પરંતુ કમનસીબે તે બાળક મૃત જન્મ્યો હતો. આનાથી રાજા વધુ દુઃખી થયો. તે જ સમયે આકાશમાંથી એક વિમાન ઉતર્યું જેમાં માતા ષષ્ઠી બિરાજમાન હતા. રાજાની વિનંતીથી તેમણે પોતાનો પરિચય આપ્યો. તેમણે કહ્યું કે, હું બ્રહ્માની માનસ પુત્રી ષષ્ટિ છું. હું વિશ્વના તમામ લોકોની રક્ષા કરું છું અને નિઃસંતાનને સંતાન પ્રાપ્તિનું વરદાન આપું છું. પછી દેવીએ મૃત બાળકને આશીર્વાદ આપ્યો અને તેનો હાથ મૂક્યો, જેના કારણે તે ફરીથી જીવતો થયો. દેવીની આ કૃપાથી રાજા ખૂબ પ્રસન્ન થયા અને ષષ્ટિ દેવીની પૂજા કરી હતી. ત્યારથી આ પૂજા ફેલાઈ ગઈ.
