કશ્મીરના સમૃદ્ધ ઈતિહાસ અને તેની ભારતીય સંસ્કૃતિ સાથેની ગાઢ જોડાણ વિશે કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહ દ્વારા આ વાતનો ઉલ્લેખ મહત્વપૂર્ણ છે. “J&K and Ladakh Through the Ages” પુસ્તકના વિમોચન પ્રસંગે તેમણે કેટલાક કેળવણીસભર મુદ્દાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો છે:
1. કાશ્મીર અને કશ્યપના સંસદીય સંબંધ:
- અમિત શાહના મતે, કાશ્મીરનું નામ મહર્ષિ કશ્યપના નામ પરથી આવ્યું છે. કશ્યપ રિષિ પ્રાચીન ભારતીય સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિમાં એક મહત્વપૂર્ણ દાર્શનિક છે.
- આ ઉલ્લેખ કાશ્મીરના ઐતિહાસિક મૂળ અને ભારતીય સંસ્કૃતિના પ્રાચીન જોડાણને રેખાંકિત કરે છે.
2. ભારતીય સંસ્કૃતિનું પાયો:
- તેમણે શંકરાચાર્યના યોગદાન, સિલ્ક રૂટ પર કાશ્મીરની ભૂમિકા, અને હેમિશ મઠના મહત્વ પર ભાર મુક્યો.
- આ ઈતિહાસ એ દર્શાવે છે કે કાશ્મીરએ કેવળ ભૌગોલિક değil, પણ આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક વિકાસમાં પણ કેન્દ્રસ્થાન ભજવ્યું છે.
3. સૂફી, બૌદ્ધ, અને રોક મઠોનું વૈવિધ્યસભર વિકાસ:
- કાશ્મીરમાં વિવિધ આધ્યાત્મિક પરંપરાઓના એકમેઠા વિકસાવાનું ઉદાહરણ છે, જ્યાં સૂફી પરંપરાઓ, બૌદ્ધ વિચારધારા, અને રોક મઠો એકસાથે વિકસ્યા છે.
- આ વૈવિધ્ય દર્શાવે છે કે કાશ્મીર એક સમયે શાંતિપ્રિય સહઅસ્તિત્વ માટે પ્રેરણા કેન્દ્ર હતું.
4. વર્તમાન સંદર્ભમાં મહત્વ:
- આ પ્રકારની ઇતિહાસની મણકાઓનું પ્રકાશન જમ્મુ-કાશ્મીર અને લદ્દાખ માટે નવા સાદગીના પ્રયત્નો સાથે જોડાય છે, ખાસ કરીને આ વિસ્તારના વિશિષ્ટ ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક પાટા પર કેન્દ્રિત ધ્યાન લાવવા માટે.
5. પુસ્તકનું મહત્વ:
- “J&K and Ladakh Through the Ages” પુસ્તક કાશ્મીર અને લદ્દાખના ઈતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક વારસાને ગાઢ રીતે સમજવા માટે મહત્વપૂર્ણ સાધન છે.
- તે ઇતિહાસપ્રેમી, શીક્ષકો, અને કાશ્મીરની સંસ્કૃતિમાં રસ ધરાવતા લોકો માટે માર્ગદર્શક સાબિત થશે.
આ ઉલ્લેખો કાશ્મીરના ભૂતકાળ અને ભવિષ્યની વચ્ચેના સંબંધોને વધુ મજબૂત કરવા માટે સરકારના પ્રયાસોને પ્રદર્શિત કરે છે, જેમાં ભારતની સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક ઊંડાણ પર ભાર મુકાયો છે.
વિવિધ સ્થાનીક ભાષાઓને માન્યતા આપવાનો સરકારે લીધેલો નિર્ણય ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે. કાશ્મીરી, ડોગરી, બાલ્ટી, અને ઝાંસ્કરી ભાષાઓને મંજૂરી આપીને કેન્દ્ર સરકારે કાશ્મીરના સાંસ્કૃતિક અને ભાષાકીય વારસાની જાળવણી માટે પોતાનું પ્રબળ આદેશ આપ્યો છે.
1. સ્થાનિક ભાષાઓનું સંરક્ષણ અને પ્રોત્સાહન
- આ ભાષાઓની માન્યતા કાશ્મીરના નાગરિકો માટે ગૌરવની વાત છે, કારણ કે આ ભાષાઓ ત્યાંના લોકોના જીવન, વારસો અને ઓળખનો ભાગ છે.
- એવી નાની ભાષાઓને માન્યતા અપાવવા પાછળનું ઉદ્દેશ્ય છે કે તે હાલની અને આગામી પેઢીઓમાં જીવંત રહે.
2. પ્રધાનમંત્રી મોદીનો આગ્રહ
- પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કાશ્મીર માટે જે કાળજી દર્શાવી છે, તે તેમના દ્રષ્ટિકોણનો પ્રતીક છે.
- તેઓ નિમ્નતમ વ્યાખ્યાવાળી ભાષાઓ માટે પણ પ્રયત્નશીલ છે કે તે હળવાતી ન થાય અને તેમની સૃજનશીલતા અને વૈવિધ્ય જળવાઈ રહે.
3. બહુભાષી સમાજ માટે અગત્યની પહેલ
- કાશ્મીરના સૂફી સંસ્કૃતિ, બૌદ્ધ પરંપરાઓ, અને વિવિધ સાહિત્યિક શૈલીઓના પુનર્જીવન માટે આ પહેલ નવી દિશામાં એક સકારાત્મક પગલું છે.
- આ માન્યતા નાગરિકોને તેમની ભાષામાં શિક્ષણ અને પ્રસંગોમાં ભાગ લેવાની વધુ તક આપશે.
4. એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારતના ઉદ્દેશ સાથે સંકળાવ**
- આ માન્યતા ભારતીય સંસ્કૃતિના વૈવિધ્ય અને એકતાના દર્શનને મજબૂત બનાવે છે.
- પ્રધાનમંત્રીએ કાશ્મીર માટે જે દૃષ્ટિકોણ રાખ્યો છે તેનું ઉદાહરણ આ નિર્ણયમાં સ્પષ્ટ છે.
5. સ્થાનિક નાગરિકો માટે લાભદાયી પહેલ
- નાનકડી ભાષાઓને માન્યતા આપવી એ સિદ્ધાંતના સ્તરે સારા શાસનની ઝાંખી છે, જે નાગરિકોને તેમના પરંપરાગત મૂલ્યો સાથે જોડે છે.
- આ કૃત્યનું આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ મૂલ્યાંકન થશે કે ભારત કેટલું પ્રચલિત અને સમાનતા વાળી રાજકીય નીતિઓ અપનાવે છે.
આ નિર્ણય માત્ર ભાષાને જ સાચવી નથી રાખતો, પણ કાશ્મીરના લોકોમાં એક વિશેષ આત્મસન્માન અને ભારતીય સંસ્કૃતિ પ્રત્યેનો ગૌરવ જન્માવે છે.
કલમ 370 અને 35A દેશને એક કરવા માટેની જોગવાઈઓ છે. આ વિભાગો અંગે બંધારણ સભામાં બહુમતી ન હતી. તેથી જ તે સમયે તેને કામચલાઉ બનાવવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ આઝાદી પછી મોદી સરકાર દ્વારા આ કલંકિત પ્રકરણને દૂર કરવામાં આવ્યું હતું અને મોદી સરકાર દ્વારા વિકાસના માર્ગો ખોલવામાં આવ્યા હતા.
તેમણે કહ્યું કે કલમ 370એ કાશ્મીરના યુવાનોમાં અલગતાવાદના બીજ વાવ્યા. કલમ 370એ ભારત અને કાશ્મીર વચ્ચેના સંબંધોને તોડી નાખ્યા, તેથી જ ખીણમાં આતંકવાદનો વિકાસ થયો અને ફેલાઈ ગયો. ખીણમાં આતંક ફેલાયો… પરંતુ કલમ 370 હટાવ્યા બાદ કાશ્મીરમાં આતંક ઓછો થયો છે.
સાંસ્કૃતિક પરંપરા પર આધારિત ભારતની સરહદ
તેમણે કહ્યું કે પુસ્તક દ્વારા કાશ્મીરના ઈતિહાસને સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. આ પુસ્તકમાં એક જગ્યાએ કાશ્મીરનો ઈતિહાસ પુરાવા સાથે જણાવવામાં આવ્યો છે. સમગ્ર વિશ્વમાં ભારત એકમાત્ર એવો દેશ છે જેની સીમાઓ સાંસ્કૃતિક પરંપરા પર આધારિત છે, તેથી જ કાશ્મીર અને કન્યાકુમારી એક ભારત છે. ભારતને સમજવાનો પ્રયાસ ત્યારે જ સાચો બની શકે જ્યારે જીઓ સંસ્કૃતિને સમજવી પડશે.
આપણા દેશની તૂટક તથ્યોને સમજવા પડશે. હકીકતો વિકૃત કરવામાં આવી હતી. કેટલાક લોકોએ ઇતિહાસને વિકૃત દ્રષ્ટિકોણથી જોયો. આ પુસ્તકમાંથી એક વાત સાબિત થઈ છે કે, સંસ્કૃતિના ટુકડા ભારતના ખૂણે-ખૂણે પથરાયેલા છે, તેમાંથી ઘણા કાશ્મીરમાંથી આવ્યા છે.
કાશ્મીર ભારતનો હિસ્સો હતો, છે અને રહેશે
તેમણે કહ્યું કે કાશ્મીર ભારતનો હિસ્સો હતો, છે અને રહેશે. લોકોએ અલગ કરવાનોનો પ્રયાસ કર્યો હતો, પરંતુ તે અવરોધ પણ દૂર કરવામાં આવ્યો છે. કાશ્મીરમાં મળેલા મંદિરો, જેનો આ પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ છે, તે દર્શાવે છે કે કાશ્મીરનું ભારત સાથે અતૂટ બંધન છે.
તેમણે કહ્યું કે લદ્દાખમાં તોડી પાડવામાં આવેલા મંદિરો, કાશ્મીરમાં સંસ્કૃતનો ઉપયોગ અને આઝાદી પછી કાશ્મીરમાં થયેલી ભૂલો અને તેને સુધારવાની પ્રક્રિયા આ પુસ્તકમાં દર્શાવવામાં આવી છે.
અમિત શાહે કહ્યું કે આપણા દેશના દરેક ખૂણાનો ઈતિહાસ હજારો વર્ષ જૂનો છે, જ્યાં દુનિયાની સંસ્કૃતિઓને કંઈક આપવાનું કામ કરવામાં આવ્યું હતું. તાબે થવાના સમયે આપણને ભૂલી જવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. એક દંતકથા ફેલાવવામાં આવી હતી કે, આ રાષ્ટ્ર ક્યારેય એક નહોતું અને આઝાદીનો વિચાર અર્થહીન છે. ઘણા લોકોએ આ જુઠ્ઠાણું સ્વીકાર્યું પણ ખરુ.
તેમણે કહ્યું કે અમે કાશ્મીરનું સાંસ્કૃતિક ગૌરવ હાંસલ કરીશું. શ્યામા પ્રસાદ મુખર્જીએ આપેલું સૂત્ર હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીર માત્ર ભારતનો ભાગ નથી, પરંતુ ભારતની આત્માનો એક ભાગ છે.
जम्मू-कश्मीर और लद्दाख के इतिहास, संस्कृति और महत्त्व को दर्शाती 'जम्मू-कश्मीर एवं लद्दाख: सातत्य और संबद्धता का ऐतिहासिक वृत्तांत' पुस्तक के विमोचन कार्यक्रम से लाइव…
https://t.co/iwGrb6On02
— Amit Shah (@AmitShah) January 2, 2025
દિલ્હીમાં બેસીને ઈતિહાસ લખાતો નથીઃ અમિત શાહ
તેમણે કહ્યું કે, બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન ઈતિહાસમાં લખાયેલી આપણા દેશની વ્યાખ્યા તેમની અજ્ઞાનતાને કારણે ખોટી હતી. લુટિયનની દિલ્હીમાં બેસીને ઈતિહાસ લખાતો નથી, ત્યાં જઈને સમજવો પડે છે. શાસકોને ખુશ કરવા ઈતિહાસ લખવાનો સમય પૂરો થઈ ગયો છે. હું ભારતના ઈતિહાસકારોને અપીલ કરું છું કે તેઓ પુરાવાના આધારે ઈતિહાસ લખે.
તેમણે કહ્યું કે વિશ્વના તમામ દેશોનું અસ્તિત્વ જિયોપોલિટિકલ છે. તેઓ યુદ્ધ અથવા કરારના પરિણામે સરહદો દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. ભારત વિશ્વનો એકમાત્ર દેશ છે જે ‘ભૌગોલિક-સાંસ્કૃતિક’ દેશ છે અને સરહદો સંસ્કૃતિ દ્વારા વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી, ગાંધારથી ઓડિશા અને બંગાળથી આસામ સુધી, આપણે આપણી સંસ્કૃતિથી જોડાયેલા છીએ, જેઓ દેશને ભૌગોલિક રાજકીય રીતે વ્યાખ્યાયિત કરે છે તેઓ આપણા દેશને વ્યાખ્યાયિત કરી શકતા નથી.
1. ઇતિહાસનું પુનરાવલોકન
- લુટિયન્સ દિલ્હીના ઇતિહાસ લખવા પર આક્ષેપ:
- અમિત શાહે કહ્યું કે, બ્રિટિશ શાસન અને તેની બાદની કેટલીક એપ્રોચ માત્ર શાસક વર્ગને ખુશ કરવા માટે ઇતિહાસ લખતી રહી છે.
- તેમનો આહ્વાન છે કે ઇતિહાસના લેખકો સ્થળ પર જઈને પુરાવાઓના આધારે ભારતના પ્રાચીન ઇતિહાસને ઉજાગર કરે.
- વિશ્વસનીય ઇતિહાસલેખનની માગણી:
- પ્રધાનમંત્રીએ દેશના ઇતિહાસકારોને અપીલ કરી છે કે તેઓ પુરાવા અને તથ્યોના આધારે ઇતિહાસ લખે, જેના દ્વારા પાશ્ચાત્ય અભિગમના અવશેષોને દૂર કરી શકાય.
2. ભારતનો ભૌગોલિક-સાંસ્કૃતિક દ્રષ્ટિકોણ
- જિયોપોલિટિકલ અને જિયોકલ્ચરલ અંતર:
- અમિત શાહે કહ્યું કે ભારતની સરહદો કે દેશનું અસ્તિત્વ માત્ર રાજકીય કરાર કે યુદ્ધોના પરિણામે નિર્મિત નથી, પરંતુ તે આપણી સાંસ્કૃતિક એકતા પરથી ઊભું છે.
- સાંસ્કૃતિક જોડાણનું મહત્વ:
- કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી અને ગાંધારથી બંગાળ સુધી સંસ્કૃતિએ જ ભારતને એકતાથી જોડ્યું છે.
- આ દૃષ્ટિકોણ ભારતના ઇતિહાસમાં પ્રાચીન સંસ્કૃતિના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે.
3. ભવિષ્ય માટેનું સંદેશ
- નવી પેઢીને પ્રેરણા:
- આવા વિચારો યુવાનોમાં તેમની સંસ્કૃતિને વધુ સારી રીતે સમજવાની પ્રેરણા આપે છે.
- શાહના નિવેદનથી દેશમાં લોકોએ તેમની મૂળ ઓળખ અને વારસાને લગતી ગૌરવના ભાવને પ્રોત્સાહન મળે છે.
- સમગ્રતામાં ઇતિહાસ લેખનનું મહત્વ:
- શાહનો જોર છે કે ઇતિહાસકારો માત્ર રાજકીય ઘટનાઓ નહીં પરંતુ સાંસ્કૃતિક, આર્થિક અને સમાજશાસ્ત્રના પરિપ્રેક્ષ્યને પણ સમાવે.
4. મૌખિક પરંપરાઓનું મહત્વ
- બ્રિટિશ શાસનમાં કરેલી ચુકો એ હતી કે મૌખિક પરંપરાઓના આધારિત ઇતિહાસને અવગણવામાં આવ્યું.
- શાહનો આહ્વાન છે કે હસ્તલેખો, લોકકથાઓ અને ત્રાસદાયક પ્રજાના દ્રષ્ટિકોણને શામેલ કરીને વધુ માન્ય ઇતિહાસ લખાય.
અમિત શાહના શબ્દો માત્ર એક રાજકીય નિવેદન નથી, પરંતુ તે ભારતના ઇતિહાસના લેખન માટેનો નવી દિશા સૂચક છે. ભારતના ભૌગોલિક અને સાંસ્કૃતિક પરિપ્રેક્ષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને ઇતિહાસ લખવું મહત્વપૂર્ણ છે, જેથી નવી પેઢીઓ તેમની સંસ્કૃતિની મજબૂત જડોને સમજે અને તેનું રક્ષણ કરી શકે.
